Osmanlı Devleti’nde Yabancı Ülke Diplomatik Temsilcilerinin Yargı Dokunulmazlığı

Authors : Emine Sümeyye Kökçam

Pages : 805-836

Doi:10.34246/ahbvuhfd.1614856

View : 33 | Download : 44

Publication Date : 2025-04-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada diplomasi, diplomatik temsilci ve diplomatik temsilcilerin sahip oldukları dokunulmazlık ve ayrıcalıkların tanımı yapılmış ve bu kavramların İslam-Osmanlı hukuku açısından nasıl değerlendirildiğine yer verilmiştir. İslam hukukunda diplomatik dokunulmazlık kavramı bulunmadığı için, şer’i ve örfi olmak üzere ikili bir yapıdan oluşan Osmanlı hukukunda bu kavramın nasıl uygulandığı incelenmiştir. Yabancı diplomatik temsilcilerin Osmanlı Devleti’ndeki ayrıcalıkları ve dokunulmazlıkları özellikle yargı bağışıklığı yönünden incelenmiştir. Çalışmada diplomatik temsilci olarak elçilerin yanı sıra konsolos ve konsolosluk çalışanları da (tercüman ve kavas) ele alınmıştır. Nitekim daimî diplomatik temsilin ilk dönemlerinde elçi ve konsolos birbiriyle iç içe geçmiş kavramlardır. Konsoloslara tanınan hak ve ayrıcalıklar yabancı devletlerle yapılan ikili anlaşmalarda açıkça belirtilmiştir. Bu bağlamda kapitülasyonlar Osmanlı diplomasi ilişkilerini şekillendirmiştir. Ancak zamanla yabancı devletlere tanınan imtiyazlar kötüye kullanılmıştır. 9 Ağustos 1863 tarihli Memalik-i Mahruse-i Şahanede Bulunan Düvel-i Ecnebiyye Konsoloslukları Hakkında Tanzim Kılınan Nizamname ile Osmanlı Devleti konsolosluklarla ilgili sorunlara dair kapsamlı bir düzenleme yapmıştır. Çalışmada, bu nizamname de diplomatik yargı dokunulmazlığı çerçevesinde değerlendirilmiştir.
Keywords : Osmanlı hukuku, Diplomatik temsilci, Elçi, Konsolos, Yargı dokunulmazlığı, Kapitülasyonlar