RUNİK HARFLİ METİNLER ESASINDA ESKİ TÜRKÇEDE İKİZ ÜNSÜZLERİN GÖSTERİMİ ÜZERİNE

Authors : Fikret Yıldırım

Pages : 75-98

View : 108 | Download : 78

Publication Date : 2024-03-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarih boyunca Türk dillerinin yazımı için farklı alfabeler kullanılmıştır. Türkçenin yazımında kullanılan ilk alfabe olan Eski Türk runik yazısının kökeni için V. Thomsen’dan başlayarak çeşitli araştırmacılar tarafından bu alfabenin Sami (Arami) kökenli olduğuna yönelik görüşler ortaya atılmıştır. Elbette araştırmacıların ortaya koyduğu harf denklikleri dışında runik alfabenin Semitik kökenli alfabeler ile ortaklaştığı yönler de vardır. Runik yazı da Semitik kökenli yazılarda olduğu gibi sağdan sola yazılmaktadır ve runik yazıda da ünlülerin gösteriminde yetersizlik görülmektedir. Bu benzerliklerin yanı sıra yine Semitik yazılarda görülen ünsüz ikizleşmesi ya da şeddeleme runik yazıda da görülmektedir. Runik yazıda yan yana gelen aynı ya da fonetik olarak benzer ünsüzler kimi zaman şeddelemeyi gösteren herhangi bir diyakritik işaret kullanılmadan tek bir harf ile yazılmıştır. Yalnız, bu gösterim biçimi runik yazının standartlaşmış bir yazı olmaması nedeniyle tutarlı değildir. Bazen bir sözcük içerisinde yer alan ikiz ünsüzlerin ayrı ayrı harflerle de yazıldığı görülmektedir. Ünsüz ikizleşmesine Türkçenin yazımı için kullanılmış olan Uygur, Mani, İbrani gibi başka Sami (Arami) kökenli yazılarda da rastlanmaktadır. Bunun yanı sıra tarafımızca incelenen Grek harfli Türkçe bir metinde ünsüz ikizleşmesine rastlanmazken Brahmi harfli Eski Türkçe metinlerde ünsüz ikizleşmesine örnek sözcükler tespit edilmiştir. Aslında bu yazılarda da runik yazıda olduğu gibi ünsüz ikizleşmesinin tutarlı bir gösterimi yoktur. Çalışmada ele alınan kaynaklar üstünde yapılan inceleme sonucunda runik harfli metinlerde görülen ünsüz ikizleşmesinin on beş runik işaret üzerinden yapıldığı tespit edilmiştir. Bu arada runik harfli metinlerle ilgili veri oluştururken başta Moğolistan olmak üzere Yenisey-Altay bölgesi ile Kırgısiztan ve Çin’de bulunan gerek runik yazıtlar gerekse de runik yazmalarla ilgili olarak son dönemde yapılan çalışmalar göz önünde bulundurulmuştur. İkiz ünsüzlerin fonetik olarak aynı ya da benzer olması, yan yana bulunan ikiz ünsüzlerden hangisi üzerinde şeddeleme yapıldığı gibi hususlar da gözetilerek çalışmada eski Türk runik harfli metinlerde ünsüz ikizleşmesinin gösterim biçimleri örnekleri ile birlikte on beş runik işaret üzerinden verilmiştir. Runik harfli metinlerde şeddeleme yalnızca tek bir sesi karşılayan bir runik işaret üzerinden yapılmamıştır. /nt/ seslerini karşılayan nt çift ünsüz işaretinin yanı sıra ık1, Uk1, Ük2 hece işaretlerinin de şeddelemede kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanı sıra runik yazıda ikiz ünsüzlerin tek bir harf ile yazımı yalnızca müstakil bir sözcükte görülmez. Yan yana gelen iki ayrı sözcüğün yazımında da ünsüz ikizleşmesi görülür. Bu durumda ise bu iki ayrı sözcüğün son ses ve ilk sesleri esasında ünsüz ikizleşmesi ortaya çıkar.
Keywords : Eski Türkçe, Runik Alfabe, Ünsüz İkizleşmesi, Şedde