YAHYA KEMAL’İN ŞİİRİNDE İSLAM’IN TEMEL KAYNAKLARI BAĞLAMINDA METİNLER ARASILIK

Authors : Emine Gözde Özgürel

Pages : 72-88

View : 51 | Download : 81

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Yahya Kemal Beyatlı (d. 1884, Üsküp-öl. 1958, İstanbul), modern Türk şiirinin edebî gelenekle bağlantı halinde, ondan beslenerek oluşturulması gereğine inanır. Bu gereklilik yalnızca Türk- İslâm dairesinde gelişen klasik metinlerden yararlanmak biçiminde değil, klasiklerin beslendiği çok yönlü kültürel zeminden de beslenmek anlamına gelmektedir. Onun şiirlerinin kültürel arka planındaki zenginlik ve bu bağlamda şiirinin çok sesli yapıda oluşu, kendisinden evvelki kültür birikimiyle/klasikleşen şiir geleneği ile ve bu şiir geleneğinin beslendiği müktesebat ile kesintisiz bir söyleşi hâlinde bulunmasındandır. Diğer deyişle Yahya Kemal, kendi şiirini yapılandırırken klasiği ve onu mümkün kılan kültürel zemini modern metnin içinde dönüştürür. Bu yolla kendi şiirini köklendirirken geleneksel olanı metinler arasılığın sağladığı diyalektik imkân ile canlandırır. Beyatlı’nın bu yaklaşımı, Türk-İslâm medeniyeti dairesinde gelişen kültür ve edebiyata olan ilgisi kanalıyla şiirlerinde İslâm’ın temel kaynaklarının metinler arası ilişkiler bağlamında yer alması sonucunu doğurur. Böylece Beyatlı, İslâmî literatürü önemli mikyasta oluşturan Kur’an âyetlerini, hadis, kıssa ve öncü şahsiyetleri şiirinde telmih, alıntılama, metin dönüştürme gibi yöntemlerle değerlendirir, bu yolla şiirine çok katmanlı bir anlam ve anlatım olanağı kazandırır, modern olanın klasikleşmesinin yolunu açar. Beyatlı’ya göre modern şiir, kendinden önceki yetkin şiir geleneğinin/klasikleşmiş estetik müktesebatın bir devamı olmalıdır. Güncel bir şiir metni, geldiği edebî geleneğin ardışık tarihini, art zamanlılığını içerdiği; onu bir imkân olarak değerlendirdiği nispette klasikleşme, dönemler arasında geçerliliğini koruma ihtimalini artırır. Bu anlamda Beyatlı’nın şiirlerinde Türk-İslam kültürünün ve klasik şiirin yapılanışında temel unsurlardan olan İslam’ın temel kaynaklarından yararlanma tercihini bu umde çerçevesinde yorumlamak gerekir. Beyatlı, şiiri yoluyla klasiği canlandırır ancak belirtilmelidir ki ona göre gelenekten beslenmek modernin özerkliğini zedelemez. Temelde, klasikleşme iddiası taşıyan her yetkin modern şiir/ edebî söylem varlığını kendisinden önce gelene borçlu olarak bir geleneğin ortasından- “şeylerin ortasından (lat. In medias res)” doğar. Bu anlamda klasik müktesebatı/ edebiyat geleneğini yok saymak, onu değerlendirmemek edebî değil ideolojik bir tutumdur. Yahya Kemal’in İslamî literatürle kurduğu bağ evvelki rejim ile ya da İslâmizm ile kurduğu bağ değil; doğrudan doğruya edebî gelenekle kurduğu apolitik bir bağdır. Bu anlamda edebî hafıza zorunludur; siyasi tarihteki çeşitli kırılmaların aksine süreğendir. Modern şiir, tarihsel estetik birikimin günceldeki canlı ve özgün devamıdır. Yahya Kemal’de şiir, klasiği ve onun beslendiği çok yönlü kültürel zemini bir yaşam tecrübesi olarak hatırlama, dönüştürme ve yeni bir şiirsel söylem ve özgün üslupla canlandırma eylemidir. Bu makalede, Beyatlı’nın şiirinde bu umde çerçevesinde gerçekleştirdiği İslâm’ın temel kaynaklarından yararlanma edimi, şiirlerinden örneklerle, metinler arası bağlar gösterilerek ele alınmıştır.
Keywords : Modern Türk Şiiri, Metinler Arasılık, Gelenekten Yararlanma, Temellük, Yahya Kemal.