PROF. DR. BEKİR ÇOBANZADEʼNİN BİLİMSEL ARAŞTIRMALARINDA M. FUZÛLÎʼNİN DİLİ ÜZERİNE GÖRÜŞLER

Authors : Pervin Eyvazov

Pages : 391-399

Doi:10.30563/turklad.1505122

View : 24 | Download : 23

Publication Date : 2024-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Bilindiği üzere 2024 yılı Türk dünyası ve Doğuʼnun büyük filozof şairi Muhammed Fuzûlîʼnin doğumunun 530. yılıdır. Klasik Türk şiirinin mükemmel örneklerini vermiş olan M. Fuzûlî, Azerbaycan Türkçesini daha da zenginleştirerek onu kendi döneminin zirvesine yükseltmiştir. Türk dili ve edebiyatının gelişmesinde önemli hizmetlerde bulunmuş olan dâhi şairin edebî kişiliğini inceleyen araştırmacılarından biri ünlü Türkolog Bekir Çobanzade 1925 yılında kaleme aldığı “M. Fuzûlî ve Onun Yeri” adlı makalesinde Azerbaycan edebî dili tarihinde önemli yer tutan şairin diliyle ilgili önemli meselelerden bahsetmiştir. B. Çobanzade ilgili makalesinde özellikle M. Fuzûlî’nin söz varlığına dikkat çekmiş, burada onu diğer şairlerle mukayese ederek şiirlerini yalnızca Türkçe fiiller üzerinde kurmadığını, aynı zamanda onun dilinde kendi dönemine kadar edebî eserlerde kullanılmamış çok sayıda halk deyimleri ve ifadelerine yer verildiğine değinmiştir. Ayrıca B. Çobanzade, “Fuzûlî münevver tabaka ile halkı en büyük ve en incelmiş şairlerimizle yüzlerce yıllardan beri, belki de eline hiç bir zaman kitap almamış köylülerimizi “Leyla ve Mecnun”u ile ağlatan, “Şikayetname”si ile güldüren ve diğer gazelleri ile coşturan yegane şairimizdir” diyerek Fuzûlîʼnin yazı diliyle halkın dilini ustaca bir arada kullanmasını onun en büyük tarihî hizmeti olarak nitelendirmiştir. B. Çobanzade çalışmasında şairin diliyle ilgili bugün de Türkolojide belirli derecede tartışma konusu olan bir mesele üzerinde durmuştur: “Acaba Fuzûlî Türkçenin hangi şivesiyle yazmıştır?” B. Çobanzade kendi incelemelerinde şu sonuca varmıştır: “.... şu satırları yazan Fuzûlîʼnin lisanını Türkçe kısmı itibarıyla Azerbaycan şivesine daha yakın buluyor”. Makalede B. Çobanzadeʼnin fikirleri çağdaş Türkologların görüşleriyle karşılaştırılarak söz konusu sorun etrafında yapılan tartışmalardan ayrıntılı şekilde bahsedilmiş ve bunlar esasında belirlenmiştir ki, araştırmalarda Fuzûlî eserlerinin dilinin ağırlık merkezinde Azerbaycan Türkçesinin yer aldığı fikri daha çok savunulmaktadır.
Keywords : B.Çobanzade, Azerbaycan Edebî Dili, Fuzûlîʼnin Dili, Bilimsel Görüşler