MUḤĀKEMETÜ’L LUĠATEYN’DEKİ SÖZ VARLIĞININ TÜRKİYE TÜRKÇESİ AĞIZLARINDAKİ İZLERİ

Authors : Fatih Özek, Neşe Yamanoğlu

Pages : 199-240

Doi:10.30563/turklad.1586945

View : 80 | Download : 62

Publication Date : 2024-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk dili ve Türklük bilimi tarihi bakımından önemli olan eserlerden biri de Çağatay sahasında Ali Şir Nevâyî tarafından kaleme alınan Muĥākemetü’l Luġateyn’dir. Eser, “iki dilin muhakemesi” esasına dayanır ve söz varlığı bakımından oldukça önemli dil malzemesine sahiptir. Nevâyî, Türkçe ile Farsçayı kıyasladığı ve Türkçenin sahip olduğu bazı özelliklerle Farsçaya üstün olduğu sonucuna vardığı bu eserde, Türkçenin Farsçaya olan üstünlüğünü birtakım delillerle gösterir. Bunu yaparken de fiiller, akrabalık adları, hayvan adları, yer adları, binit takımları, giysiler, yemek ve içecek adları gibi birçok dil malzemesine değinir. Çalışmada, Muḥākemetü’l Luġateyn’deki söz varlığı ele alındı. Nevâyî’nin Türkçede olup da Farsçada karşılığının bulunmadığını söylediği 100 fiil başta olmak üzere, eserde geçen diğer fiiller, akrabalık adları, hayvan adları, yer adları, binit takımları, giysiler, yemek ve içecek adları ve bunlar dışında kalan diğer isimler incelendi. Eserde yer alan sözcükler, inceleme bölümünde isimler ve fiiller olmak üzere ayrı ele alınıp bu sözcüklerin Türkiye Türkçesi ağızlarındaki varlığı, günümüzdeki anlamları, hangi ağızlarda kullanıldıkları tespit edildi. Elde edilen bilgiler sonuç bölümünde değerlendirildi.
Keywords : Çağatay Türkçesi, Muĥākemetü’l Luġateyn, Türkiye Türkçesi Ağızları, Söz Varlığı