`Hammer Tarihi`nin Türkçeye Çeviri Teşebbüsleri ve Çevirisi Üzerine

Authors : Tuğba İsmailoğlu Kacır

Pages : 262-279

Doi:10.24186/vakanuvis.233671

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2016-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale Alman odasının önemli orientalistlerinden birisi olan Avusturyalı Baron Joseph Hammer-Purgstall’ın meşhur eseri Osmanlı Devleti Tarihi’nin yazılma ve tercüme süreçlerini incelemektedir.  Bu eser yayınlanmasının hemen ardından, 1830’lardan itibaren, çeşitli Batı dillerine tercüme edilmiş olmasına rağmen Türkçeye ancak 20. yüzyılın başlarında kısmen tercüme edilebilmiştir. `Hammer Tarihi`nin Türkçeye çevirilme süreci II. Mahmud dönemine kadar uzanmakla birlikte ilk bütüncül tercüme Mehmed Ata tarafından 1911-18 yılları arasında yayımlanmıştır. Ata tercümesi sonradan yapılan tüm tercümelere temel teşkil etmiştir. Ancak Ata, eseri yazıldığı dil olan Almanca yerine Fransızca tercümesi üzerinden tercüme ettiği ve müteakip tercümelerin hepsi bu yolu izlediği için Türkçe `Hammer Tarihi` orijinal eserden büyük farklılıklar arz etmektedir. Tercüme üzerinden tercüme yapmak zaten problemli bir durumken, Fransız tercüman Hellert’in Hammer’in eserine sadık kalmamasından ve eserde büyük tahribat ve tahrifat yapmasından kaynaklanan hatalar olduğu gibi Türkçeye aktarılmıştır. Bu talihsiz hata bugüne kadar Türk okuyucusunun `Hammer Tarihi`ni yanlış tanımasına ve tercüman Hellert’in şahsi ilave ve müdahalelerinin Hammer’e isnat edilmesine sebep olmuştur. Bu makalede, Hammer-Purgstall’ın Osmanlı Devleti Tarihi adlı eserinin yazılma ve tercüme süreçleri ve bugün elimizde bulunan çevirilerin problemleri Hammer’in Avusturya Bilimler Akademisi Arşivi’nde bulunan Hatıratı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri, Hammer’in eserleri ve çevirileri ve ikincil kaynaklar yardımıyla ortaya konmuştur. 
Keywords : Baron Joseph von Hammer Purgstall, Tarih Yazımı, Tercüme, Mehmed Ata