Câhiliyeden 19. Yüzyıla Arapça Tercüme Faaliyetleri

Authors : Luay Hatem Yaqoob

Pages : 329-348

Doi:10.32955/neu.ilaf.2024.10.2.01

View : 190 | Download : 197

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çeviri hareketi, farklı toplulukların bireyleri arasında bilimsel, düşünsel ve kültürel uyanışın ve ilerlemenin gerçekleşmesine katkıda bulunan en önemli aşamalardan biri olarak kabul edilmektedir. Arapçaya çeviri etkinliklerini etkili bir şekilde ele alabilmemiz için Arapça çeviri tarihinden ve bu faaliyetin ne zaman başladığından, geçirdiği evrimden bahsetmek zorundayız. Bu çalışma, beş bölümden oluşmakta ve çeviri faaliyetinin farklı dönemlerini ele almaktadır. Birinci bölümde, Câhiliye dönemindeki çeviri faaliyetlerine genel bir bakış sunulmaktadır. İkinci bölümde, Sadru’l-İslam döneminde çeviri ve yazılı çeviri faaliyetleri incelenmektedir. Üçüncü bölümde ise Emevîler dönemindeki çeviri hareketi, çeviri faaliyetlerini destekleyen önemli halifeler ve o dönemde çevrilen önemli eserler ele alınmaktadır. Dördüncü bölüm, Abbâsîler döneminde çeviri faaliyetlerini ele alarak, çeviri hareketinin zirveye ulaştığı ve çeşitli alanlarda geliştiği en önemli dönemlerden biri olarak kabul edilen bu dönemi incelemektedir. Beşinci bölüm, Arap Rönesansı döneminde Arapça diline çeviri faaliyetlerini ve yeniden canlandırılmasına katkıda bulunan önemli Arap ülkelerini ele almaktadır. Araştırmada, geçmiş kaynaklardan elde edilen güvenilir bilgilerle çeviri konularının ve tarih boyunca çeviri faaliyetlerinin nasıl evrildiği incelenip analiz edilerek ortaya çıkarılmıştır. Sonuç olarak; Câhiliye döneminde Araplar, ticaret ve seyahat yoluyla başkalarını tanımak ve anlamak için sözlü çeviriyi bir iletişim aracı olarak kullanmıştır. Yazılı çevirinin ortaya çıkışı, Hz. Muhammed’in (s.a.v), komşu halkları İslam\\\'a davet eden mektuplar yazmasıyla olmuştur. Peygamber (s.a.v)\\\'in Zeyd b. Sâbit\\\'ten Yahudilerden İbraniceyi öğrenmesini istediği rivayet edilmektedir. Tıp kitaplarını Arapçaya çevirme girişimleri Emeviler döneminde Halid b. Yezid\\\'in isteği üzerine başlamış ve Abbâsîler dönemine kadar gelişerek devam etmiştir. Emeviler dönemindeki bir diğer önemli çeviri faaliyeti ise farklı dillerde yazılmış divanların Arapçaya çevrilmiş olmasıdır. Bu divanlar ilk olarak Hz. Ömer döneminde bir araya getirilmiştir. Divanlar genel anlamda polis, ordu, adalet teşkilatı ve maliye gibi çeşitli devlet kurumlarına ilişkin kayıtları içermektedir. Çeviriye önem veren en önemli Abbâsî halifeleri arasında Ebû Câfer el-Mansûr, Hârûn er-Reşîd, Me\\\'mûn ve Muktedir Billâh sayılabilir. Hârûn er-Reşîd, Bağdat\\\'ta çeviri alanındaki ilk akademik kurum olan Beytü\\\'l-Hikme’yi kurmuştur. Abbâsîler döneminde çevrilen kitap sayısı yaklaşık 400\\\'e ulaşmış; tıp ve bilim kitapları öncelikli olarak çevrildikten sonra felsefe, mantık, astronomi, matematik ve diğer sanat dalları bu eserleri takip etmiştir. Klasik tarihçiler, İslam dünyasının en önde gelen çevirmenlerinin Huneyn b. İshâk, Sâbit b. Kurre el-Harrânî, Ömer b. el-Ferruhân et-Taberî ve Ya‘kūb b. İshâk el-Kindî olduğu konusunda hemfikirdirler. Gelişme döneminde çeviri hareketinin zirveye ulaştığı en önemli ülkeler; Mısır, Lübnan ve Suriye\\\'dir. Bu ülkeler dışında çeviri faaliyeti gösteren başka bir Arap ülkesinden söz edilemez. Mısır\\\'da çeviri hareketi 1805 yılında Muhammed Ali Paşa\\\'nın Mısır\\\'da iktidara gelmesinden sonra hız kazanmıştır. Çeviri faaliyetlerini yürüten çevirmenlerin başında Rifâ\\\'a Râfi‘ et-Tahtâvî bulunmaktaydı. Kendisi yirminci yüzyılda Mısır\\\'da modern çeviri ekolünün kurucusu olarak kabul edilir. Mısır\\\'daki çeviri hareketi kapsamında önde gelen okulların arasında en dikkat çekeni \\\'\\\'Medresetü’l-Elsün/Dil Okulu\\\'\\\'dur. Çeviri biliminde derinleşmek ve uzmanlaşmak adına kurulmuştur. Lübnan\\\'daki yabancı dillerden Arapçaya çeviri konusunda etkin katkı sağlayan en ünlü kurumlardan biri de “Lübnan Maruni-Roma Akademisi” idi. Çeviri faaliyetleri sadece dini kitaplarla sınırlanmıştır. Suriye\\\'ye gelince, 1919\\\'da Şam\\\'da yükseköğrenimin Arapçalaştırılması kararı, bilimsel çevrelerde çeviri hareketinin gelişmesi üzerinde olumlu bir etki yaratmıştır.
Keywords : Çeviri Faaliyetleri, Arapçaya Çevirinin Dönemleri, Sözlü Çeviri, Yazılı Çeviri, Beytülhikme., Arap Dili ve Edebiyatı