El-Keşşaf’ta gizli İ tizal: ez-Zemaḫşeri’nin tefsir mukaddimesi üzerinden Ḫalḳu’l-Ḳur an tartışmaları

Authors : Mesut KAYA

Pages : 107-136

Doi:10.1501/Ilhfak_0000001427

View : 20 | Download : 14

Publication Date : 2015-04-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Hicrî 7. ve 8. yüzyıl ilmî çevrelerinde dile getirilen iddialardan biri, Mu tezile’nin geç dönem temsilcilerinden ez-Zemaḫşerī’nin, el-Keşşāf adlı tefsirinde i tizālī fikirleri gizli bir şekilde işlediğidir. Bu iddia, tefsir faaliyetleri içinde, ez-Zemaḫşerī’nin gizli i tizālī fikirlerini açığa çıkarmak ya da tefsiri bu fikirlerden tecrit etmek gibi bir uğraşıyı ortaya çıkarmış; ayrıca elKeşşāf üzerine yazılan şerh ve haşiye eserlerinde, ez-Zemaḫşerī’nin i tizālī fikirleri tartışılmıştır. Benzer bir tartışmada, ez-Zemaḫşerī’nin el-Keşşāf’ın mukaddimesinin ilk cümlelerine Kur’an’ın yaratılmış olduğu fikrine referansla Mu tezilī öğretiyi veciz bir üslupla yerleştirdiği iddia edilmiş; ayrıca ilk cümlede Kur’an’a atıfla ḫaleḳa fiilini kullandığı ve daha sonra o fiili değiştirdiği rivayeti dillendirilmiştir. Bu makale, şarihlerin görüşleri üzerinden ezZemaḫşerī ve el-Keşşāf’ın mukaddimesi hakkında ileri sürülen söz konusu iddiaları tetkik etme amacındadır
Keywords : ez Zemaḫşerī, i tizālī görüşler, el Keşşāf mukaddimesi, ḫalḳul Ḳur ān, el Keşşāf şerhleri, Kuranın yaratılmışlığı