TÜRKÇE YAPAY ZEKÂYA DAYALI OKUNABİLİRLİK FORMÜLÜNE DOĞRU BİR ADIM

Authors : Ahmet BENZER

Pages : 47-82

View : 23 | Download : 8

Publication Date : 2020-06-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Yapay Zekâya dayalı bir okunabilirlik formülü ile yalnızca bir metnin okunabilirliğini değil aynı zamanda anlaşılabilirliğini de aynı anda tespit etmek mümkündür. Geleneksel okunabilirlik formüllerinde yalnızca metine dayalı özelliklerden hareketle düzey tespiti yapılırken yapay zekâya dayalı formüllerde metne dayalı daha fazla değişkenin yanı sıra okuyucu özelliklerinin de dâhil olduğu bir düzey ataması yapılmaktadır. Türkçe için en son geliştirilen formül 2010 yılında yapılmıştır. Aradan geçen 10 boyunca yeni bir formül geliştirilmemiştir. Bununla birlikte yapay zekâya dayalı formül çalışmaları dünyada 2009 yılı itibariyle geliştirilmeye başlamıştır. Bu araştırmada parmakla, elle ya da gözle sayım yapılan okunabilirlik formüllerinden, Türkçe yapay zekâya dayalı okunabilirlik formülünün oluşmasında ilk basamağı oluşturmaya dönük Türkçenin yapısal özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırma, tarama modelinde hazırlanmıştır. Mevcut okunabilirlik çalışmalarının tamamı geleneksel yaklaşımla oluşturulmuş olup formüllerin neredeyse tamamında nicel değişkenler (kelime, cümle uzunluğu gibi) üzerine kurulduğu nitel değişkenlerin yani anlaşılabilirlik kısmının ise göz ardı edildiği tespit edilmiştir. Araştırma kapsamında belirlenen okunabilirlik formüllerinin tamamı 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki 12 metin ve 6 çocuk kitabı üzerinde uygulanmıştır. Formüllerin sonuçları arasında uyumsuzluk olduğu, Ateşman’ın (1997) formülüne göre kolay olarak belirlenen bir metin, Flesch’te (1948) çok zor; Dale ve Chall’de (1948) 10–12 yaş olarak belirlenen bir metin ARI’da (1967) 16–17 yaş olarak belirlenmiştir. Ayrıca bu formüllerdeki yönerge eksikliği ise var olan değişkenlerin de doğru olarak tespit edilmesinde belirsizlikleri arttırmıştır. Okuyucuya dair değişkenlerin ise hiçbir formüllerde işe koşulmadığı tespit edilmiştir. Araştırma sonucunda daha fazla eser üzerinden Türkçenin yapısal özelliklerinin tespit edilmesi, okunabilirliğin nicel değişkenlerle birlikte nitel değişkenlerin işe koşulduğu ve sürekli kendini güncelleyebilen yapay zekâya dayalı bir formülün hazırlanması önerilmiştir.
Keywords : Okunabilirlik, yapay zekâ