İngiliz Büyükelçisi George Clerk`in Raporlarında Türkiye`de Alfabe Değişikliği

Authors : Fahri KILIÇ

Pages : 58-78

View : 20 | Download : 8

Publication Date : 2022-06-18

Article Type : Research Paper

Abstract :Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu günden itibaren, batılılaşma yolunda emin adımlarla ilerlemesi, İngiltere’nin ilgisini çekmiştir. Özellikle Türkiye’de gerçekleştirilen alfabe değişikliği İngiliz kamuoyunda geniş yankılar bulmuş, dönemin en önemli gazeteleri uzun yazılarla bu yeniliği okuyucularına aktarmışlardır. Ayrıca 1926 yılından itibaren İngiltere’nin Ankara Büyükelçiliği görevine getirilen Sir George Clerk, Türkiye hakkında tuttuğu raporlarla yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi sürecinin her aşamasını hükümetine bildirmiştir. Türkiye’de gerçekleştirilen en köklü devrimlerden birisi olan yeni Türk alfabesinin kabul edilmesi ve uygulaması hakkında görüşlerini içeren raporlar düzenli olarak dönemin İngiltere Dışişleri Bakanları Austen Chamberlian ve Lord Cushendun’a gönderilmiştir. Asılları İngiliz The Natioanal Archives, Foreign Office’de yer alan raporların Clerk’in kendi şahsi izlenimleri ile yapmış olduğu özel görüşmelerden ve o dönem Türkiye’de yayımlanan dergi ve gazetelerden derlediği bilgilerden elde ettiği anlaşılmaktadır. 1926-1933 yılları arasında İngiltere’nin Türkiye Büyükelçiliği görevini yürütmüş olan Clerk temsilcilik faaliyetinin yanı sıra tutmuş olduğu raporlarla erken cumhuriyet dönemi Türkiye’nin tarihine de tanıklık yapmıştır. İlk defa yayımlanacak olan raporlarda alfabe değişikliğine yabancı bir diplomatın penceresinden bakılarak Türkiye’nin modernleşme tarihinin en radikal kararının nasıl algılandığını görmek mümkündür. Bu çalışmada, Türkiye’de Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde gerçekleştirilen alfabe değişikliği sürecinin İngiltere’nin Türkiye Büyükelçisi George Clerk’in raporlarına yansıması ele alınacaktır. Ayrıca Türkiye’de yürütülen yeni Türk alfabesine geçiş için sürdürülen çalışmaların İngiliz kamuoyunda nasıl algılandığı aktarılmaya çalışılacaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme tekniği kullanılarak yapılan bu araştırmada; dönemin İngiliz ve Türk arşiv kaynakları ile süreli yayınlar ve alan yazınında yer alan çalışmalara başvurulmuştur.
Keywords : Türkiye, İngiltere, alfabe, George Clerk, Mustafa Kemal