FARSÇA-TÜRKÇE MANZUM SÖZLÜKLERDEN: TUHFE-İ YÂVER

Authors : Enes Yıldız

Pages : 623-649

Doi:10.20322/littera.1545254

View : 139 | Download : 106

Publication Date : 2024-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkler, İslam dairesine girdikten sonra Arapça ve Farsça, öğrenilmesi elzem diller hâline gelmiştir. Bu nedenle yüzyıllar içerisinde iki veya çok dilli sözlükler yazılmıştır. Şiir dilinin ezberlemeyi kolaylaştırması ve kelimelerin hafızada daha kolay kalmasını sağlaması nedeniyle özellikle medrese ve sıbyan mekteplerindeki talebeler için sözlüklerin manzum olarak kaleme alınması edebî bir gelenek oluşturmuştur. İki dilli manzum sözlük yazma geleneğinde de en çok Arapça-Türkçe ve Farsça-Türkçe sözlükler kaleme alınmıştır. Farsça-Türkçe manzum sözlük yazan şairlerden biri de Yâver’dir. Yâver’in Tuhfe-i Yâver adını verdiği manzum sözlüğün şu an için bilinen tek nüshası, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, Arapça Yazma Eserler Bölümü, NEKAY04196/19 arşiv numarasında kayıtlı mecmuanın içerisindedir. Tahmid, salavat ve sebeb-i te’liften oluşan 9 beyitlik mesnevi ile başlayan Tuhfe-i Yâver, 178 beyitten oluşmaktadır. Manzum sözlüğün asıl bölümü ise hurûf-ı hecâya göre tertip edilmiş 20 bölümdür. Yâver’in dostlarına, ahbaplarına hediye olarak bıraktığı Tuhfe-i Yâver’de 487 Farsça kelime veya kelime grubunun Türkçe karşılıkları verilmiştir. Bu makalede öncelikle klasik Türk edebiyatı manzum sözlük geleneği hakkında genel bilgiler aktarılmıştır. Ardından biyografik kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında Yâver mahlasını kullanan şairler hakkında bilgiler verilmiştir. Makalenin asıl bölümünde ise Tuhfe-i Yâver, şekil ve muhteva açısından incelenmiş ve sözlüğün çeviri yazılı metni alanın istifadesine sunulmuştur. Bu çalışma ile Farsça-Türkçe iki dilli manzum sözlük geleneğine bir yenisi eklenmiştir.
Keywords : Klasik Türk Şiiri, Manzum Sözlük, Tuhfe i Yâver