BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK ÇALIŞANLARININ COVID-19 DÖNEMİNDEKİ RUH SAĞLIĞI: KESİTSEL BİR ÇALIŞMA

Authors : Pakize Gamze Erten Bucaktepe, Sercan Bulut Çelik, Fatima Çelik, Vasfiye Demir Pervane, Memduha Aydın, Kürşat Altınbaş

Pages : 4-14

Doi:10.21763/tjfmpc.1467060

View : 143 | Download : 151

Publication Date : 2025-03-07

Article Type : Research Paper

Abstract :Amaç: COVID-19 pandemisinde önemli görevler üstlenen birinci basamak çalışanlarında artan iş yükü, enfekte olma ve hastalığı yayma korkusu, hastalık hakkındaki belirsizlikler gibi nedenler ciddi psikolojik yük oluşturmuştur. Bu çalışmadaki amaç; toplumda derin izler bırakan pandeminin birinci basamak sağlık çalışanlarında yarattığı stres, anksiyete ve depresyon düzeylerini, baş etme stillerini belirleyip ilişkili faktörleri incelemektir. Metot: Temmuz ve Eylül 2020 tarihleri arasında 316 aile hekimi ve aile sağlığı elemanına (ASE) sosyodemografik özellikler ve pandemi döneminde yaşanabilecek sorunlara dair sorular ile Hastane Anksiyete Depresyon Ölçeği (HADÖ), Başa Çıkma Stilleri Ölçeği Kısa Formu (BÇSÖ-KF) ve Olayların Etkisi Ölçeği Revize Formundan (OEÖ-R) oluşan bir online anket uygulanmıştır. Bulgular: Sağlık çalışanlarının %59,5’i (n=188) hekim, %49,7’si (n=157) kadın, meslekteki hizmet yılları 11,6±7,5 idi. Travmatik stres, anksiyete ve depresif belirti sıklığı sırasıyla %55,7 (n=176), %40,8 (n=129) ve %71,8 (n=227) idi. Travmatik stresin kadınlarda (p=0,001), evinde kronik hasta olanlarda (p=0,011), kişisel koruyucu ekipmana (KKE) kolay ulaşamadığını belirtenlerde (p<0,001), çalışırken kendini COVID-19 açısından güvende hissetmeyenlerde (p=0,007) daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. ASE’lerin anksiyete düzeyleri daha yüksek bulunmuştur (p=0,001). Hem anksiyete hem de depresyon seviyeleri anlamlı düzeyde yüksek bulunanlarsa kadınlar (sırasıyla p<0,001 ve p=0,006), evinde kronik hasta olanlar (sırasıyla p=0,001 ve p=0,004), KKE’ye kolay ulaşamadığını belirtenler (sırasıyla p<0,001 ve p=0,002), çalışırken kendini COVID-19 açısından güvende hissetmeyenler (her iki p<0,001) idi. Hem adaptif hem de maladaptif başa çıkma stillerini kadınların (sırasıyla p<0,001 ve p=0,042); adaptif stilleri evlilerin ve ASE’lerin daha fazla kullandıkları saptanmıştır (sırasıyla p=0,030 ve p=0,032). Hekimlerde travmatik stresin ASE’lere oranla %68 daha az görüldüğü (OR: 0,32 [%95 GA: 0,15-0,71], p=0,018); belirlenmiştir. Stres varlığının hem anksiyete (OR: 2,74 [%95 GA: 1,38-5,45], p=0,004) hem de depresyon (OR: 2,11 [%95 GA: 1,03-4,32], p=0,042) için risk faktörü olduğu saptanmıştır. Sonuç: Birinci basamak çalışanlarının pandemi etkileri açısından düzenli izlenmesi ve sağlık çalışanlarına duygusal, ruhsal ve sosyal destek vermek için uygun programların hayata geçirilmesi pandemilerde birincil öncelik olmalıdır.
Keywords : COVID-19 pandemisi, birinci basamak çalışanları, travmatik stres, anksiyete, depresyon, başa çıkma stilleri