Tâbiîn Tefsirinde Dirâyetin Yeri ve Önemi

Authors : Abdullah Aygün

Pages : 60-81

View : 53 | Download : 24

Publication Date : 2024-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kur’ân’ı öğrenme ve anlama hususunda sahâbe Hz. Peygamber’e, tâbiînin ise sahâbeye talebelik yapmıştır. Özellikle ashâb ve tâbiînin birlikte yaşadığı zaman diliminin iyi kavranması, İslâm düşünce tarihinin ve temel İslâmî ilimlerin de doğru perspektifle anlaşılması için önem arz etmektedir. Çok sayıda tez ve makale gibi akademik çalışmada tâbiîn devri tefsir faaliyetleri konu edinilmiştir. Bunlarda dönemin incelenmesi ya genel hatlarıyla ya da bazı şehir yahut kişiler üzerinden yapılmıştır. Bir kısmında, dirâyet kapsamındaki başlık veya örneklere yer verilmiştir. Fakat tefsirin gelişiminin doğru anlaşılması ve diğer taraftan yanlış okumaların ortadan kalkması için söz konusu dönemde dirâyetin rolüne odaklanan, doğrudan dikkat çeken onlarca araştırma olması beklenir. Ancak bu kadar hayati önemdeki meseleyle ilgili elimizdeki çalışmaların sayısı çok azdır. Bu makalenin ana hedefi, tâbiîn devri dahil tefsirin, başlangıcından itibaren dirâyetle gerçekleşen bir faaliyet oluşuna dikkat çekmek ve farkındalık sağlamaktır. Bu bağlamda, tefsirde dirâyetin her dönemki gibi tâbiîn devrinde de yoğun olarak yer aldığını savunmaktır. Tâbiîn döneminde, tefsir faaliyetinde aklın, muhakemenin, tenkidin, tercihin, yeni yorum ve açıklamaların oldukça fazla yer tuttuğunu örnekleriyle ortaya koymaktır. Bilgi yetersizliği yanında oryantalist etki nedeniyle oluşan, tefsirin ilk asırlarda neredeyse tamamen rivâyete dayandığı, re’y ile tefsirden kahir ekseriyetle sakınıldığı şeklindeki yanlış okuma ve telakkilerin yanlışlığına işaret etmektir. Tâbiîn devri, İslâmî ilimlerin “kuruluş” veya “teşekkül” zamanı kabul edilmektedir. Bunun, dirâyet, içtihât, istinbât, re’y olmadan gerçekleşmesi beklenemez. Kur’ân’ın âyet âyet baştan sona tefsir edilmeye başlanması, farklı karakterlere sahip tefsir okullarının oluşması, ihtilafların ve tartışmaların çoğalması, söz konusu dönemde dirâyetin rolünün çok fazla olduğunu göstermektedir. Rivâyete verilen önem, Kur’ân’a, sünnete, sahâbeye bağlılık ve onlardan gelen bilgilere verilen benzersiz değerle ilgilidir. Fakat sadece rivâyet ile yetinilemeyeceğini çok iyi bilen tâbiîn müfessirleri, gaybî konular dışında re’yden asla kaçınmamıştır. Âyetler yorumlanırken, sahâbeden farklı izahlar yapılması, muhtelif görüşler arasında tercihlerde bulunulması, mecâzî anlamlara yönelinmesi, Arapçanın özellikleri, şiir, mantık, münasebât, siyâk gibi unsurların kullanımı, tâbiîn döneminde dirâyetin tefsirdeki belirgin yerini göstermektedir.
Keywords : Tefsir, Tâbiîn, Dirâyet, Re\'y, İstinbât, Tevîl