ORYANTALİSTLERİN ŞAM EMEVİYYE CÂMİİ İLE DİYARBAKIR ULU CÂMİİ HAKKINDAKİ İDDİALARI VE BU İDDİALARA K.A.C. CRESWELL’İN CEVAPLARI ÜZERİNE YENİDEN DÜŞÜNME

Authors : Fettah AYKAÇ, Aziz DOĞANAY

Pages : 13-36

Doi:10.33404/anasay.420379

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2018-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Son asırlarda, oryantalist yaklaşıma sahip Avrupalı araştırmacıların çoğu ‘Müslümanların erken devirde Hıristiyanlardan fetih yoluyla aldığı bazı şehirlerdeki, halen transeptli plana sahip, önemli cami yapılarının önceden kilise oldukları ve sonradan tamamen camiye tahvil edilinceye kadar Hıristiyanlarla paylaşılarak ortak kullanıldıkları’ türden iddiaları yayınlarında sürekli tekrar ederek gündemde tutmuşlardır. Bu iddialarına delil olarak da ‘Şam Emeviyye Câmii’nin önceden Temenos yapısı olarak bilinen Roma/Pagan Jüpiter Tapınağının avlusundaki Vaftizci Yahya insert ignore into journalissuearticles values(St. John The Baptist); Kilisesi olduğu’ şeklinde erken devir Müslüman müelliflerin kitaplarında da yazılı olduğu söylenen rivayetleri göstermişlerdir [1] . Bu iddia daha sonra Diyarbakır Ulucâmii ilavesiyle C.Warzinger ve K. Wulzinger tarafından 1921’de yayınlanan ‘ Damascus I ’ isimli kitapta ciddi bir şekilde tekrar dile getirilerek, gerçeğe en yakın ihtimal olarak yerleştirilmeye çalışılmıştır. Gerçekte tarihî bir belgesi olmayan bu görüşler 1940’ların sonunda Avrupalı yayınlardan yapılmış olan özet tercümeler yoluyla Türkçe literatüre de girip ‘alternatifi olmayan/gerçeğe en yakın rivayetler’ olarak yerleşmiş ve sonraki yayınlarda tekrar edilmiştir. İngiliz araştırmacı K.A.C. Creswell insert ignore into journalissuearticles values(1876-1974);, dünya çapında meşhur olan 1932 ve1969 tarihli ‘ Erken İslâm Mimarisi ’ isimli kitaplarında bunları ele alıp tutarsızlıklarını tarihî ve mimarî delillerle ortaya koymuştur. Ancak, Creswell’in cevapları ve bu konuda yazdığı çok önemli bilgiler, söz konusu iddiaların alternatifi olarak henüz Türkçe yayınlara girmemiştir. Bu makalede, oryantalistlerin propagandasını yaptığı tutarsız iddialarla, bunlara alternatif olarak K.A.C. Creswell’in cevapları ve aktardığı bazı önemli bilgiler, sanat tarihi ve İslâm mimarisi eğitimi müzakerelerinde, yardımcı kaynaklarında ve bundan sonra yapılacak yayınlarda yerini alması ümidiyle araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.
Keywords : Emeviyye, Şam Ulucamii, Diyarbakır Ulu Camii, Creswell, Oryantalist