Tunyukuk Yazıtı’nın 51. Satırı Üzerine

Authors : Yongsŏng LI

Pages : 57-66

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2013-05-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Tunyukuk Yazıtı hâlâ dik duran iki dikili taştan oluşuyor. Daha büyük olan birinci taş 35 satırlık bir yazıt içeriyor. Daha küçük olan ikinci taşta ise 27 satır vardır. Bu yazıtın büyük kısmı iyi anlaşılıyor. Hâlbuki 51. satır daha bu yazıt bulunduğunda ciddi bir şekilde tahrip olmuş durumdaydı. 51. satırdaki cümleler yayınlarda farklı çıkıyor. Araştırmacıların çoğuna göre, bu satırda iki cümle vardır. Çin vakayinamelerine göre, Kapgan Kağan, Elteriş Kağan’ın insert ignore into journalissuearticles values(= Kutlug); küçük erkek kardeşlerinden biri olup onun tarafından şad atanmıştır; Kapgan Kağan 27 yaşındayken Kutlug hastalıktan ölmüştür; Kapgan Kağan, küçük erkek kardeşini sol kanadın [yani, Tӧlis’lerin] şad’ı ve Kutlug’un oğlunu [yani, gelecekteki Bilgä Kağan’ı] sağ kanadın [yani, Tarduş’ların] şad’ı atamıştır. Dolayısıyla, eğer biz Radloff’un metnini kabul edersek birinci cümle şöyle tamir olarak okunabilir: :iTR[dw:azUndobSiLOT:]aF[qdCumngk:]akSj:ztoiTJ:ngkngpk ḲapŞan ḳaŞan : yinsert ignore into journalissuearticles values(e);ti otinsert ignore into journalissuearticles values(u);z : yaşḳa [ḳaŞaninsert ignore into journalissuearticles values(ï);m uçdoḳinsert ignore into journalissuearticles values(ï);]nta [tӧlis bodinsert ignore into journalissuearticles values(u);n üzä şad] ärti : “Kapgan Kağan, yirmi yedi yaşında [kağanım vefat ettiği]nde [Tӧlis halkı üzerine şad] idi”. Olor- eyleminin geçmiş zamanı, olortı veya olortum’dur, olordı veya olordum değildir. Alyılmaz’a göre, ikinci cümlenin son kısmı :md, yani -dinsert ignore into journalissuearticles values(ï);m veya -dinsert ignore into journalissuearticles values(u);m’dur. Bu yüzden ikinci cümle, daha Aalto’nun gösterdiği gibi, :mdtrlo:ngkngpk olmalı, :idrlo:ngkngpk olmamalıdır. Bu cümle ḳapŞan ḳaŞan : olinsert ignore into journalissuearticles values(o);rtdinsert ignore into journalissuearticles values(u);m : “Kapgan Kağan’ı tahta oturttum” okunabilir
Keywords : Çin vakayinameleri, İkinci Doğu Türk İmparatorluğu, Kapgan Kağan, Tunyukuk Yazıtı