KAYGUSUZ ABDÂL’IN DİVANI’NDA ESKİ TÜRKÇE İZLER

Authors : Emine ATMACA

Pages : 466-506

Doi:10.33692/avrasyad.543834

View : 15 | Download : 13

Publication Date : 2019-03-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk kültür ve edebiyat tarihi için önemli bir isim olan Kaygusuz Abdâl XIV. yüzyıl sonu ile XV. yüzyılın birinci yarısında yaşamıştır. Alaiye Sancak beyi Hüsâmeddin Mahmûd‟un oğludur. Asıl adı Alaaddin Gaybî olup “Kaygusuz Abdâl” mahlasıyla Ģöhret bulmuĢtur. 1444 yılında vefat eden Kaygusuz Abdâl, BektaĢî edebiyatının da ilk ve en büyük temsilcisidir. Velud bir halk şairi olan Abdâl‟ın manzum, mensur ve manzum-mensur karışık toplam 15‟e yakın eseri vardır. Halk edebiyatı mahsulleri gerek ses bilgisi (~fonetik) ve Ģekil/ekleşme bilgisi (~morfolojik) yapıları itibariyle gerekse de taşıdıkları söz varlığı (~leksikoloji) yönünden dilimizin en önemli kültür hazinelerinden biridir. Ses, yapı ve kelime hazinesi bakımından halk edebiyatı ürünlerinde eskicil (~arkaik) izleri görmek mümkündür. Türkiye Türkçesinin özellikle tarihi sorunlarının çözümünde genellikle ağızlardaki ses, şekil/yapı ve anlam denkliklerine başvururken bu eskicil özelliklerden yararlanılmaktadır. Çünkü zengin bu söz varlıkları, dilin gelişim ve değişim seyrinin çok yakından takip edilebilmesinden, kelime türlerinin yoğunluk kazandığı kültür dairelerine bakılarak milletin sosyo-kültürel, siyasi ve ekonomik yaşantısından yaptığı tercihlerine kadar birçok noktanın kolaylıkla aydınlatılmasına katkıda bulunacak önemli dil malzemeleridir. Bu çalışmada, Kaygusuz Abdâl‟ın yaklaĢık 200‟ü bulan şiirlerinin yer aldığı divanındaki Eski Türkçe kelimelere yer verilmiştir. Ele alınan bu kelimelerin ses (~fonetik), şekil (~morfoloji), köken bilgisi (~etimolojisi) ve anlam bilgisi (~semantik) özellikleri üzerinde durulmuştur. Son olarak divanda tespit edilen Eski Türkçe eklere yer verilmiştir. 
Keywords : Kaygusuz Abdâl, Alaaddin Gaybî, BektaĢî edebiyatı, Eski Türkçe, Köken Bilgisi