Gülistan Tercümesinde İkili Kullanımlar ve Bu Kullanımların Bugünkü Oğuz ve Kıpçak Lehçelerindeki Görünümü

Authors : Okan Celal GÜNGÖR

Pages : 121-148

Doi:10.32704/erdem.496747

View : 13 | Download : 8

Publication Date : 2018-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Kıpçak Türkçesinin tek edebi eseri durumunda olan Gülistan Tercümesi, İranlı şair Sadi’nin eserinin Seyf -i Sarâyî tarafından 1 Eylül 1391 Cuma günü tamamlanmış serbest çevirisidir. Yazıda, Gülistan Tercümesi’nin ses ve şekil bilgisi özelliklerinde karşımıza çıkan ikili kullanımlar işlenmiştir. İkili kullanımların ses bilgisinde; düzlük-yuvarlaklık uyumunda, /ė/ ~/ e/ seslerinin kullanımında, ünlü değişmelerinde insert ignore into journalissuearticles values(/-a-/ ~ /-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/); ünlü kaynaşmasındainsert ignore into journalissuearticles values(ni üçün ~ niçin);, ünsüz uyumunda, ünsüz değişmelerinde insert ignore into journalissuearticles values(/b-/ ~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/ ~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/);, benzeşmede insert ignore into journalissuearticles values(-ln- ~ -ll-);, ikizleşmede insert ignore into journalissuearticles values(iki ~ ikki, iti ~ itti);, göçüşmede insert ignore into journalissuearticles values(kibi/kibin ~ bigi/bigin); ünsüz düşmelerinde insert ignore into journalissuearticles values(/-g/ ~ /-ø/, /-l-/ ~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/,  /-y/ ~ /-ø/);  ve -AgU ses grubunda insert ignore into journalissuearticles values(-AgU ~ -Av);, şekil bilgisinde; birinci kişi zamirinin tamlayan ekiyle çekiminde insert ignore into journalissuearticles values(biziñ ~ bizim);, iyelik ekli kelimelerin üzerine gelen belirtme durumu ekinde insert ignore into journalissuearticles values(+n ~ +nI);, ayrılma durumu ekinde insert ignore into journalissuearticles values(+DIn ~ + DAn);, gelecek zaman ekinde insert ignore into journalissuearticles values(-GAy ~ -GA ~ -IsAr);, şart kipinin teklik II. şahsında insert ignore into journalissuearticles values(-sAñAn ~ -sAñ);, emir kipinin teklik II. şahsında insert ignore into journalissuearticles values(-gIl ~ -ø);, emir kipinin çokluk II. şahsında insert ignore into journalissuearticles values(-Uñ ~ -ñIz/-ñUz);, zarf fiil eklerinde insert ignore into journalissuearticles values(-insert ignore into journalissuearticles values(I);p, -insert ignore into journalissuearticles values(U);p,-insert ignore into journalissuearticles values(U);bAn);, yeterlilik fiilinde insert ignore into journalissuearticles values(al- ~ bil-); ortaya çıktığı görülmüştür. ABSTRACT Binary Uses in Photics and Morphology Gülistan Translation The only literary work of Kipchak Turkish, Gulistan Translation, is the complete free translation of the work of the Iranian poet Sadi by Seyfii Sarâyî on Friday, September 1, 1391. In the article, the binary uses of the phonetic and morphological features of the Gulistan Translation were studied. In phonetic information of binary uses; it is seen that it occurs in flatness-roundness harmony, in use of /ė/ ~/ e/, in vowel changes insert ignore into journalissuearticles values(/-a-/ ~ /-ı-/, /-e/ ~ /-ö-/, /-ü-/ ~ /-e-/, /ü-/ ~ /i-/); in apophony insert ignore into journalissuearticles values(ni üçün ~ niçin);, in consonant harmony, in consonant mutations insert ignore into journalissuearticles values(/b-/ ~ /m-/, /-k-/ ~ /-g-/, /-n/ ~ /-ñ/, /-n/ ~ /-y/, /t-/ ~ /d-/, /-z-/ ~ /-s-/);, in assimilation insert ignore into journalissuearticles values(-ln- ~ -ll-);, in gemination insert ignore into journalissuearticles values(iki ~ ikki, iti ~ itti);, in metathesis insert ignore into journalissuearticles values(kibi/kibin ~ bigi/bigin);, in consonant deletion insert ignore into journalissuearticles values(/-g/ ~ /-ø/, /-l-/ ~ /-ø-/, /-n-/ ~ /-ø-/, /-r-/ ~ /-ø-/,  /-y/ ~ /-ø/); and in -AgU sound group insert ignore into journalissuearticles values(-AgU ~ -Av);, in morphology; in conjugation of first person pronoun with genitive affix insert ignore into journalissuearticles values(biziñ ~ bizim);, in accusative case affix on possessive affixed words insert ignore into journalissuearticles values(+n ~ +nI);, separation status affix insert ignore into journalissuearticles values(+DIn ~ + DAn);, in future tense affix insert ignore into journalissuearticles values(-GAy ~ -GA ~ -IsAr);, in second person singular of conditional mode insert ignore into journalissuearticles values(-sAñAn ~ -sAñ);, in second person singular of imperative mode insert ignore into journalissuearticles values(-gIl ~ -ø);, in second person plural of imperative mode insert ignore into journalissuearticles values(-Uñ ~ -ñIz/-ñUz);, in verbal adverb affix insert ignore into journalissuearticles values(-insert ignore into journalissuearticles values(I);p, -insert ignore into journalissuearticles values(U);p, -insert ignore into journalissuearticles values(U);bAn);, in adequacy verb insert ignore into journalissuearticles values(al- ~ bil-);.
Keywords : Memluk Kıpçak Türkçesi, Gülistan Tercümesi, ikili kullanımlar, ses ve şekil bilgisi