Devletin Uluslararası Sorumluluğa Ağırlıklı Olarak Diplomatik Himaye Çerçevesinde Başvurması: İç Başvuru Yollarının Tüketilmesi Şartının Uygulanabilirliği

Authors : Ali BAL

Pages : 543-597

View : 15 | Download : 20

Publication Date : 2021-07-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bir devletin bir başka devletin uluslararası hukuka aykırı eylemlerinden dolayı sorumluluğuna başvurmasının kabul edilebilirliği bakımından hangi şartların uygulanacağı, başvurunun niteliğine bağlıdır. Başvuran devletin doğrudan zarara uğradığı durumlarda diplomatik himayenin uluslararası örf ve âdet niteliğindeki şartları uygulanmayacağı için, fiilen vatandaşa verilen -ve hukukî bir varsayım gereğince devletin de dolaylı olarak uğradığı kabul edilen- zararlara dayanan başvuruların öncekilerden ayrı mütalaa edilmesi zorunludur. Uygulamada, özellikle iç başvuru yollarının tüketilmesi şartının uygulanabilirliğinin tespiti bakımından, devletin uluslararası mahkemelerde haklar öne sürerken doğrudan zararlarına mı yoksa dolaylı zararlarına mı dayandığı meselesi gündeme gelmektedir. Uluslararası Hukuk Komisyonunun ilgili uluslararası yargı ve hakemlik kararlarını ve doktrindeki görüşleri dikkate alarak hazırladığı Diplomatik Himayeye İlişkin Taslakta, bir uluslararası başvurunun “ağırlıklı olarak” vatandaşa verilen zarara dayanarak getirildiğinde, iç başvuru yollarının tüketilmesi gerekeceği öngörülmüştür. Bununla birlikte, devletin hem doğrudan hem de vatandaşlarının zararlarına dayanarak haklar öne sürdüğü böyle karma nitelikli başvurularda iç başvuru yollarının tüketilmesi şartının uygulanabilirliği hakkında karar vermek için, duruma göre, başka kriterlerin veya başvuruyla ilgili çeşitli unsurların da göz önünde bulundurulması gerektiği kabul edilebilmektedir. Bu makalede, bir devletin uluslararası sorumluluğa diplomatik himaye hakkını kullanmak suretiyle başvurduğunu tespit etmenin gerekliliği, zorlukları ve sonuçları, ilgili kodifikasyon çalışmaları, uluslararası yargı ve hakemlik organlarının kararları ve hukukî görüşler ışığında ayrıntılı bir şekilde incelenmektedir.
Keywords : Devletin uluslararası sorumluluğa başvurması, Diplomatik himaye, İç başvuru yollarının tüketilmesi, Doğrudan dolaylı zarar ayrımı, Karma nitelikli başvurular, Ağırlık kriteri