Roma Hukukunda “Ut Exportetur”; “Ne Serva Prostituatur”; “Ut Manumittatur” ve “Ne Manumittatur” Kayıtları

Authors : Güzide Burcu GÜNVEREN

Pages : 153-176

Doi:10.26650/mecmua.2022.80.1.0005

View : 14 | Download : 17

Publication Date : 2022-04-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Roma hukukunda kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine eklenen kısıtlayıcı nitelikte kayıtlar vardı. “Ut exportetur”; “ne serva prostituatur”; “ut manumittatur”; “ne manumittatur” kayıtları, sözleşmeye taraf olan alıcı açısından kısıtlayıcı nitelikteki kayıtlardı. Bu kayıtların satış sözleşmelerine eklenen ve bugüne kadar çeşitli çalışmalara konu olan kayıtlardan ayırt edici özelliği sadece kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine eklenebilmesiydi. Çalışmamızda öncelikle bahsedilen bu kayıtlar ve kayıtların içeriği açıklanacaktır. Çalışmamızın ilerleyen kısımlarında bu kayıtların ayırt edici özellikleri açıklanacaktır. Yine kayıtlara uyulmaması halinde yaptırımların ne olacağı da çalışmamızın konusunu oluşturacaktır. Hukuki metinlerden edindiğimiz bilgilere göre, kölenin konu edildiği satış sözleşmelerine “ut manumittatur insert ignore into journalissuearticles values(azat edilsin diye);” kaydı veya “ut exportetur insert ignore into journalissuearticles values(bir yere gönderilsin diye);” kaydı eklenebilirdi. Bu tür kayıtlardan alıcı için belli bir davranışta bulunmaya yönelik yapma borcu doğardı. Yapma borcu doğuran söz konusu kayıtların yanı sıra kölelerin konu edildiği satış sözleşmelerine “ne manumittatur insert ignore into journalissuearticles values(azat edilmemesi);” veya “ne serva prostituatur insert ignore into journalissuearticles values(fuhuşa sevk edecek davranışlardan kaçınılması);” kaydı da eklenebilirdi. Bu kayıtlardan alıcı için doğan edim yükümlülüğü, “yapmama borcuna” örnek teşkil edecek nitelikteydi. “Ut exportetur” ve “ne serva prostituatur” kaydı ile satış sözleşmesi hakkında aynı metinde bilgiler içeren D. 18.7.9; alıcının, alım-satım sözleşmesine eklenen bu kayıtlara uygun davranmaması halinde, manus iniectio yaptırımının uygulanacağını ve alıcının kölenin mülkiyetini kaybedeceğini ifade etmektedir. “Ne serva prostituatur” kaydı ile satış sözleşmesine aykırılık ise mülkiyet hakkına sahip olan malik bakımında manus iniectio’dan daha ağır bir yaptırımı da ihtiva edebilmektedir. Bu hususta sonraki alıcının mülkiyet hakkını ortadan kaldıran bir düzenleme yapan imparator, aslında sözleşmelerin nisbiliği ilkesine aykırı olan ve ihlali halinde actiones in rem ile korunan ayni haklara tamamen yabancı yeni bir hukuki durum yaratmaktadır. “Ut manumittatur” kaydı farklı saiklerle köleye özgürlüğünün bahşedilmesini sağlamaya yönelikti. Dolayısıyla satıcının iradesi ile sözleşmeye eklenen bu kayıt, köle menfaatine bir beklenen hak doğururdu. Bu çalışmanın amacı köle alım-satımlarına eklenen kayıtların birbirinden farkını, yaptırımlarını ortaya koymaktır. Ayrıca kayıtlar dolayısıyla gelişen hukuki sonuçlar da çalışmamızda açıklanmıştır.
Keywords : Ut Exportetur, Ne Serva Prostituatur, Ut Manumittatur, Ne Manumittatur, Emptio Venditio, Manus Iniectio