İnsan Hakları Sözleşmelerinin İç Hukukta Uygulanmasının Önündeki Pratik Güçlükler: İlgili Uluslararası Normu Bulma ve Türkçeleştirme Sorunu

Authors : Tolga ŞİRİN, Necdet Umut ORCAN

Pages : 273-297

View : 15 | Download : 11

Publication Date : 2022-04-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Hukuk uygulamacılarının Anayasa’nın madde 90/son hükmü gereğince bir uluslararası sözleşme hükmünü ve bu hükme anlamını veren uluslararası organların kararlarını “esas alması”, köken itibarıyla yabancı dilde kaleme alınmış olan bir normun ulusal hukukta uygulanması anlamına gelir. Ancak uluslararası hukukun iç hukukta uygulanmasında, Türkiye öğretisinde büyük ölçüde ihmal edilmiş pek çok teknik güçlük bulunmaktadır. Bu makalede uygulamacıların çok sayıda uluslararası hukuk kaynağı arasından yararlanmaları gereken hukuku nasıl bulacağı; yabancı dilde verilmiş bir bağlayıcı mahkeme kararının hangi usulle Türkçeye çevrilip uygulanacağı, resmî çevirilerdeki eksiklik ve yanlışlıklar gibi sorunlar üç başlık altında ele alınmaktadır. Makalede uygulanması gereken uluslararası hukuku bulabilme sorununa çözüm olarak ulusal hukuku esas alan ve ilgili kararları özlü biçimde yansıtan çevrim içi bir şerh çalışması önerilmektedir. Yine her kararın gereğinin AYM, diğer yargı kolları, yasama ve yürütme tarafından yerine getirilip getirilmediğini sınayan şeffaf bir sistem kurmak da bir diğer yararlı yöntem olacaktır. Makalede ayrıca “yargıç, hukuku resen uygular” insert ignore into journalissuearticles values(“iura novit curia”); ilkesinin yabancı dildeki bağlayıcı mahkeme kararları için de geçerli olduğu savunulmaktadır. Dolayısıyla uluslararası mahkeme kararlarını anlayıp uygulayabilecek dil bilgisine sahip yargıçlar, bu bilgilerinden yararlanabilmelidir. Yabancı dil bilgisine sahip olmayan yargıçlar için kararların Türkçeleştirilmesi gereğinde ise, ideal olarak, Paris İlkeleri’ne göre akreditasyon almış özerk/bağımsız bir ulusal insan hakları kurumu tarafından yerine getirilmelidir. Bu itibarla çalışmada henüz uluslararası akreditasyonu olmayan ulusal insan hakları kurumumuz Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun Paris İlkeleri’ne uygun olarak yeniden biçimlendirilmesi ve işleyişinin bu ilkelere uygun hâle getirilmesi gereğinin altı çizilmektedir.
Keywords : Uluslararası Sözleşmeler, Milletlerarası Andlaşmalar, Uluslararası Mahkeme Kararları, Uluslararası Sözleşmelerin Çevirisi, Iura Novit Curia