EDİRNE KARAAĞAÇ’A İSKÂN EDİLEN MÜBADİL VE MUHACİRLER (1923-1928)

Authors : Veysi Akın

Pages : 313-343

Doi:10.30903/Balkan.1606549

View : 33 | Download : 42

Publication Date : 2024-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye, Lozan Barış Konferansında sadece bağımsızlık elde etmekle kalmamış, aynı zamanda uluslararası veya ikili pek çok sorunun çözümünü de sağlamıştır. Türkiye ile Yunanistan arasında Lozan’da müzakere edilerek çözülen sorunlardan biri de nüfus mübadelesidir. Türkiye ile Yunanistan arasında 30 Ocak 1923’te imzalanan Mübadele Sözleşmesi, mübadele kapsamında kalan halk için zorunluluk esasını getirmişti. Buna halklar karar vermemiş, karşılıklı olarak iki halk devletlerin kararına uymak zorunda kalarak yüz yıllardır yaşadıkları ve vatan bildikleri topraklardan ayrılarak, yeni vatanlarına göç etmişlerdir. Onların bu yeni vatanlarından biri de Rum ve diğer gayrimüslimlerin terk ettikleri Edirne’nin Karaağaç Mahallesi idi. Bu dönemde (1923-1928) Karaağaç’a 258 hane mübadil ve muhacir yerleştirilmiştir. Mübadillerin ekseriyeti Yunanistan’ın Makedonya topraklarında kalan Karacaova, Kayalar ve Gevgili’den gelenlerdi. Mübadele kapsamına alınmamış Batı Trakya’dan özellikle de Karaağaç’a yakın köylerden gelen muhacirler de mevcuttur. Bu çalışma, Edirne Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü Arşivinden alınan Edirne Merkezine İskân Gören Mübadil ve Gayri Mübadil Göçmenlere Mahsus Defter’deki bilgilerden hareketle hazırlanmıştır. Defterde mübadil ve muhacirler, hane reisinin baba adı, hane reisi ile gelenlerin adları, iskân ediliş tarihleri, nereden geldikleri, hangi mahalle, cadde ve sokağa yerleştirildikleri, kendilerine verilen mülk ve tapu kayıtları esas alınarak sıralanmışlardır. Hane reisi ile beraber gelenlerin büyük kısmı alt-üst soy bağı olan kişilerden oluşmaktadır. Bununla beraber kardeşler, kardeş çocukları veya evlatlık edinilmiş yetimler gibi soy bağı olmayanlar da mevcuttur. Bu manada Karaağaç’a 258 hane, 1075 nüfus mübadil ve muhacir yerleştirilmiştir. Her bir aileye nüfus sayısı esas alınarak ev verilmiş, bundan hariç dükkân ve kahvehane gibi ticari mülk verilenler de olmuştur. Karaağaç’a gelen mübadillerin büyük bir kısmı çitçi, bahçıvan, bağcı ailelerden oluşuyordu. Karaağaç, bu manada münbit arazilere sahipti ve iskân edilenler burada bahçecilik ile uğraştılar. Günümüzde Karaağaç ciğer biberi olarak tanımlanan acı biberler, Karacaova ve Gevgili mübadillerinin bölgeye armağanı olarak bilinir.
Keywords : Edirne, Karaağaç, Lozan Antlaşması, Nüfus Mübadelesi, Zorunlu Göç