ALİ EMÎRÎ DÎVÂNI’NDA TASAVVUFÎ UNSURLAR

Authors : Halil Batur

Pages : 1-17

Doi:10.32579/mecmua.1532423

View : 122 | Download : 105

Publication Date : 2024-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İslamî Türk edebiyatı yüzyıllar boyunca çeşitli kaynaklardan beslenen zengin ve köklü bir yapıya sahiptir. Bu edebiyat, başta Kurân-ı Kerim ve hadis-i şerifler olmak üzere tefsir, akaid, siyer, kelam, peygamber kıssaları gibi muhtelif İslamî ilim kaynaklarından beslenmiştir. Bu edebiyatın beslendiği en önemli kaynaklardan biri de şüphesiz tasavvuftur. Tasavvuf zamanla edebiyatın ve özellikle şiirin en etkin ifade araçlarından biri hâline gelmiştir. Şairler şiirlerinde kimi zaman tasavvufu yaymak ve anlatmak için doğrudan bir amaç olarak işlemişler, kimi zaman da tasavvufî terim ve tabirleri kendi duygu ve düşüncelerini ifade etmek için özellikle edebî sanatlar aracılığıyla kullanmışlardır. Şairler böylelikle şiirlerine anlamsal bir derinlik kazandırmışlardır. 1857-1924 yılları arasında yaşamış ve aslen Diyarbakırlı olan Ali Emîrî Efendi, son dönem Osmanlı şairlerindendir. Şairlik sıfatının yanı sıra ansiklopedist, edebiyat tarihçisi, kütüphaneci ve gazeteci gibi sıfatlar ile de bilinen Ali Emîrî, önemli Osmanlı aydınlardan biri olarak görülmektedir. Ali Emîrî üzerine yapılan çalışmalardan ve onun eserlerinden hareketle şairin tasavvuf kültürüne oldukça vâkıf olduğu anlaşılmaktadır. Fakat şimdiye kadar şair üzerinde yapılan çalışmalar, onun herhangi bir tarikata mensubiyetinin olduğuna dair elimize net bir bilgi vermemektedir. Bu çalışmada, öncelikle Ali Emîrî Efendi’nin Dîvân’ında tasavvuf konusu; tasavvufî kavramlar, karakterler ve mekânlar başlıkları altında taranmıştır. Sınıflandırılan bu kavramların metin içerisinde nasıl kullanıldıkları, şair tarafından bu kavramlara ne gibi anlamlar yüklendiği, bu kavramların hangi bağlamda kullanıldığı, tanık beyitler ve bu beyitlerin açıklamaları verilerek tahlil edilmeye çalışılmıştır. Böylelikle tasavvufun şairin anlam dünyasına kazandırdığı derinlik ortaya konulmuştur.
Keywords : Ali Emîrî, Türk İslam Edebiyatı, Divan, Tasavvuf