İLETİŞİM ÖGESİ OLARAK İSTANBUL’DA ÇEŞMELER

Authors : Ayşegül Dede

Pages : 247-262

Doi:10.32579/mecmua.1626659

View : 20 | Download : 18

Publication Date : 2025-03-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Su canlılar için temel bir kaynaktır. Suyun halka ulaştırılması su yolları ile gerçekleştirilmiştir. İstanbul’un fethi ile Osmanlı Devleti tarafından su yolları inşa ettirilmiş ve suyun topluma ulaştırılması çeşmeler ile sağlanmıştır. İstanbul’daki çeşmeler çocuk, genç, kadın ve yaşlı olmak üzere toplumsal yapıdaki farklı grupları birleştirmesi sonucunda önemli bir sosyo-kültürel öge olarak gündelik yaşam kültüründe yerini almıştır. Bu çalışmanın amacı İstanbul’daki çeşmelerin toplumsal yaşamdaki işlevini açıklamaktır. Çalışmada doküman analizi ile çeşmeler tipolojik olarak sınıflandırılmış ve üçüncü mekân olgusu kapsamında iletişim bağlamına göre analiz edilmiştir. Çalışmada sosyal, psikolojik ve duygusal bağlamda meydan çeşmesi olan III. Ahmed Çeşmesi, yer bağlamında namazgâh çeşmesi olan Lâdikli Ahmed Ağa Çeşmesi ve zaman bağlamında Ayrılık Çeşmesi analiz edilmiştir. III. Ahmed Çeşmesi toplumsal yaşamda sanat, tarih, kültür ve edebiyat unsurları ile dinamik bir şekilde var olmuş, iletişim temelinde sosyal ilişkileri güçlendirmiş ve toplumsal değişmeye öncülük etmiştir. Namazgâh çeşmesi olan “Lâdikli Ahmed Ağa Çeşmesi” sosyal ilişkilerin oluşturulması ve toplumsal iletişimin güçlenmesine imkân tanıyan önemli yapılardan birisi olmuştur. Ayrılık Çeşmesi zaman kavramı ile vedanın sembolü olarak işlev görmüş ve ayrılığın getirdiği acı ve hüzün temelinde duygusal iletişimi sağlamıştır. Çalışmada İstanbul’daki çeşmelerin iletişim ögesi temelinde gündelik yaşam kültüründe aktif bir şekilde var oldukları ve toplumda bütünleşme, dayanışma ve paylaşmada işlevsel oldukları belirtilmiştir.
Keywords : Çeşme, İstanbul, sosyal, psikolojik ve duygusal bağlam, yer bağlamı, zaman bağlamı.