Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun Sisifosu Karagöz: Gölge Tiyatrosunda Trajik ve Komik Birlikteliği

Authors : Ezgi Metin Basat

Pages : 5-16

Doi:10.58242/millifolklor.1501437

View : 351 | Download : 250

Publication Date : 2025-03-19

Article Type : Review Paper

Abstract :Bu yazıda Karagöz oyun içeriklerine absürt bir yaşam biçimi ve tutum üzerinden yaklaşılmak-tadır. Sözü edilen kavram ile Karagöz oyunları birlikte düşünüldüğünde Karagöz’ün hem kişi olarak tepkilerinde hem de içinde bulunduğu bağlamda absürt bir durum içinde olduğu görülür. Oyun içe-rikleri incelendiğinde dengeli bir yaşam için gerekli olan temel ihtiyaçlardan yoksun bir mahalle ile karşı karşıya kalınır. İşsizlik, evlilik, dostluk, meslek ahlakı ve bir arada yaşama konusunda dina-miklerin sarsıldığı bir bağlamda kişiler arası iletişimin de kendi içinde absürt bir biçim kazandığı dikkat çeker. Burada Karagöz, oyunun baş kişisi olarak absürt kavramını iki yerde kendisinde toplar. Bunlardan ilki Karagöz’ün kendi yaşamı içinde değiştiremeyeceği şartlara karşı her şeyi olağan kabul edişi ve mahalleyi terk etmek yerine bir biçimde orada yaşamanın bir yolunu buluşudur. İkincisi ise Karagöz’ün yanlış anlamalar üzerinden içinden çıkamadığı bağlama komik bir dil ile karşılık verme-sidir. Böylece bir tarafı cinler, cadılar, “kanlı kavak” lardan oluşan fantastik bir yaşam alanı içinde bir tarafta işsizlik, aile, dostluk gibi topluluk yaşamının dinamiklerini yansıtan gerçekçi alanda komik bir dil ve komik bir tutum sergileyerek yazgısını devam ettirir. Söz konusu özellikleriyle Karagöz, Antik Yunan mitleri içinde geçen Sisifos’a benzer bir özellik gösterir. Bir anlamda Karagöz de tıpkı Sisifos gibi her gün yukarı çıkarmaya cezalı olduğu kayanın, günün sonunda yuvarlanacağını bilerek aynı güçle hayatına devam eder. Bunun yanı sıra tıpkı Sisifos gibi bir yanıyla hilebaz ve kurnazdır. Tüm olumsuzluklara ve sıkışmışlıklara rağmen Karagöz, kendisini bir biçimde var etmeyi, sözünü sakınmadan söylemeyi ve zaman zaman hileleriyle dinamiği bozulmuş bir yaşam içinde var olmayı başarır. Bütün bunlardan hareketle bu çalışmada Karagöz metinlerindeki mizahi dile absürt bir yaşa-mın iletişim dinamiği olarak yaklaşılmaktadır. Bunun yanı sıra oyunların baş kişisi/dişi konuşanı Karagöz’ün tepkileri ve komikliği üzerinden uyumsuz bir yaşama gösterdiği tepkiler irdelenmektedir. Absürt bir bakış açısıyla irdelendiğinde Karagöz oyunları, topluluğun çıkmazlarını, sıkışmışlığını yansıtan bir içeriğe sahiptir ve bu içerikten komikliği alındığında trajik bir yaşamla yüz yüze kalınmış bir bağlam tiyatrosuna dönüşür. Bu nedenle Karagöz oyunlarındaki mizah algısı ve komik oluşturma biçimlerinin uyumsuz bağlam ve kilitlenmiş iletişim dili üzerinden de değerlendirilebileceğini söylemek mümkündür. Tüm bunlardan hareketle çalışmada Karagöz oyunlarındaki içeriklere absürt bir kişi olarak Karagöz, bağlam içinde uyumsuz kalan ve iletişim dilini kilitleyen komik bir başkişi olarak ele alınmıştır. Oyun metinleri Cevdet Kudret tarafından hazırlanmış üç ciltten oluşan Karagöz eserinden seçilmiştir
Keywords : Absürt, geleneksel tiyatro, Sisifos, Karagöz, Mizah