Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ Fi Luġāti’t-Türk We’l-Ḳifçāḳ Eserinin Kastamonu Nüshasındaki Hapaxlar ve Tek Tanıklı Örnekler Üzerine

Authors : Musa Salan, Mustafa Zengin

Pages : 167-187

View : 79 | Download : 111

Publication Date : 2024-06-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Memluk Türkçesi, iki dilli sözlük-gramer eserlerini ihtiva etmesi ve tarihî Kıpçakçanın kısıtlı varlığını yansıtması açısından tarihî Türkçenin önemli bir dönemini teşkil eder. Kitābu Bulġatu’l-Muştāḳ fi Lugāti’t-Türk we’l-Ḳifçāḳ adlı eser de başlığında “Kıpçak” ibaresini taşıyan yegâne Türkçe eser olup Memluk sahasının önemli sözlük-gramer eserlerinden biridir. Bu eser, yakın zamana kadar tek bir nüsha -Paris nüshası- ile bilinmekteyken Karagözlü ve Salan’ın 2022 yılında yayımladıkları çalışmayla birlikte eserin başka ve içerikçe daha geniş bir nüshası Türkoloji okuruna sunulmuştur. Yazarların beyanına göre -Kastamonu nüshası olarak adlandırdıkları- bu nüshada Paris nüshasında bulunmayan 759 sözcük tespit edilmiştir. Paris nüshasının söz varlığı daha önce Ananiasz Zajączkowski ve Gülhan Al-Türk tarafından tarihî karşılaştırmaya tabi tutulup eserin içerdiği söz varlığı doğrulanmıştır. Bununla birlikte Karagözlü ve Salan’ın çalışmasında sistemli bir tarihî karşılaştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmada Paris nüshasında bulunmayan sözcükler kapsamında hapax legomenon (tek örnek) durumunda olan 46 sözcük ve bu eserden önce hapax durumunda olan 22 sözcüğün Kastamonu nüshasındaki varyantları ele ele alınıp bu sözcüklerle ilgi etimolojik ve leksikolojik yorumlamalar yapılmıştır.
Keywords : Memluk Kıpçakçası, Hapax Legomenon, tek örnek, Moğolca alıntılar, Bulġatul Muştāḳ Fi Luġātit Türk Wel Ḳifçāḳ, Etimoloji, Tarihsel Dil Bilimi, Söz Varlığı