YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİ DERS KİTAPLARINDA “BEN” VE “BİZ”: BİR ÜSTSÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİNDE KÜLTÜREL YANSIMALAR

Authors : Ruhan Güçlü

Pages : 141-176

Doi:10.59257/turkbilig.1451198

View : 4 | Download : 2

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Son yıllarda akademik metinlerdeki üstsöylem (metadiscourse) kullanımı üzerine yapılan çalışmalar, yazarın okurlara daha okur dostu ve tutarlı bir söylem sunmak için başvurduğu üstsöylemsel birimlerin, yazarın bulunduğu toplumun kültürel kimliği hakkında da bilgi taşıdığını ortaya koymaktadır. Bu çalışma, yabancı dil olarak Türkçe öğretimi amacıyla hazırlanan ders kitaplarında ben ve biz birinci kişi kullanımlarını incelemeyi ve bu kullanımların üstsöylem işlevlerini belirleyerek Türk kültürünü özellikle bireycilik-toplumsalcılık (individualism-collectivism) karşıtlığında nasıl yansıttığını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, Hyland’ın (2005a) Kişilerarası Üstsöylem Modeli kapsamında Yedi İklim, Yeni Hitit, İstanbul Yabancılar için Türkçe C seviyesi ders kitaplarının okuma metinlerindeki birinci tekil kişi ve birinci çoğul kişi kullanımları ve üstsöylemsel işlevleri nitel ve nicel olarak incelenmektedir. Veri çözümlemesi, ders kitaplarında birinci çoğul kişi adıl kullanımlarına daha fazla başvurulduğunu ve bu kullanımların sıklıkla kapsayıcı biz (inclusive we) üstsöylem işleviyle katılım belirleyicisi (engagement marker) olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Bu bulgunun, hem Türkçenin sondan eklemeli (agglutinative) ve adıl düşüren (pro-drop) bir dil olması hem de Türk kültürünün daha çok toplumsal bir kimliğe sahip olmasından kaynaklandığı ileri sürülebilir. Bu çalışmanın sonuçlarının, yabancı dil ders materyalleri hazırlayanlara üstsöylem işlevi gören ögelerin kültürel yansımalardaki işlevi hakkında farkındalık sağlaması beklenmektedir.
Keywords : üstsöylem, ders kitapları, yabancı dil olarak Türkçe, kültür, birinci tekil kişi adılı, birinci çoğul kişi adılı, adıl kullanımı