Kuşeyrîden Bursevîye İşârî Tefsirde Dağ Metaforu

Authors : Muhammed Balbay

Pages : 312-326

Doi:10.58657/batmanakademi.1484070

View : 64 | Download : 69

Publication Date : 2025-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Dağlar, yükselen varlıkları ve kalıcı doğasıyla, Kur’an’ın sûfî yorumlarında derin sembolik öneme sahiptir. Dağlar âdeta metanetin, kararlılığın, vakarın ve sıkıntılara karşı koyma yeteneğinin tecessüm etmiş hâlidir. Dağlar genellikle ilahi vahiy ile bağlantılı yerler olarak görülür. Hz. Muhammed (s.a.v.) dağda ilahi hitaba muhatap olmuş, kezâ Hz. Musa da (a.s.) ilahi vahyi dağda müşahede etmiştir. Dolayısıyla dağlar, Yüce Allah’a yakınlığı simgeler ve doğanın görkemi içinde manevi uyanış ve derin deneyimlerin potansiyelini temsil ederler. Heybetli duruşları ve cesametleriyle Yüce Allah’ın kibriyasına mazhardırlar. Ayrıca tasavvufî tefsirlere bakıldığında sapasağlam ve vakur duruşları ile abdalları simgeledikleri de görülür. Kur’an-ı Kerim’de farklı bağlamlarda geçen “dağ”, “dağlar” şeklindeki lafızlara bu özellikleri sebebiyle işârî tefsirlerde sembolik bazı anlamlar yüklenmiştir. Bu makalede işârî tefsirlerin anlam dünyası ve sufî müfessirlerden Kuşeyrî ve Bursevî’nin dağlara yüklemiş oldukları sembolik anlamlar ele alınmıştır. Kuşeyrî, dağlara atfettiği anlamlarla derin bir metaforik zenginlik sunarken, korku, ümit ve istikamet gibi insani duyguların yansımalarını ortaya koymuştur. Öte yandan Bursevî’nin dağlara yüklediği anlamlar, fiziksel beden, kâmil insan, nefs, abdallar, iman gibi kavramlarla geniş bir perspektif sunmaktadır. Bursevî, dağları yeryüzünün kemikleri ve damarları olarak tanımlayarak onların varoluşsal ve ontolojik boyutunu vurgulamıştır. Bu çalışma, Kuşeyrî ile Bursevî’nin dağların anlam dünyasını nasıl zenginleştirdiğini ve derinleştirdiğini gösterecektir.
Keywords : Kuşeyrî, letâif, Bursevî, Ruhu’l-Beyân, işâri tefsir, kevnî âyetler, sembolizm