ZAMANE ÇOCUĞU MU ZAMANIN İNSANI MI? KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE “İBN-İ VAKT” ÜZERİNE

Authors : Emre Vural

Pages : 229-260

Doi:10.14520/adyusbd.1619934

View : 55 | Download : 48

Publication Date : 2025-04-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Klasik Türk edebiyatının beslendiği kaynaklardan birisi de tasavvuftur. Allah yolunda varlığa ve birliğe ulaşma hedefinde olan sûfî şairler, bu yolda deneyimledikleri pek çok hâli tasavvufî bir ıstılâhat olarak şiirlerinde kullanırlar. Bu ıstılâhatlardan birisi de genel anlamda vaktin çocuğu anlamına gelen ibnü’l-vakt ifadesidir. Sıklıkla ân, ân-ı dâim ve ebü’l vakt kavramlarıyla birlikte kullanılan ibnü’l vakt; geçmişin üzüntüsünden ve geleceğin endişesinden sıyrılarak zamanın sonsuz birimlerinden birisi olan ‘ân’da kalarak, varlığı ve zamanı deneyimleme fırsatı yakalayan sûfînin bir hâlidir. Başta Mevlânâ ve Niyâzî-i Mısrî olmak üzere birçok sûfî şair tarafından kullanılan bu ifade, sonraki zamanlarda kendilerini rind olarak gören şairlerce de kullanılmıştır. Çalışmamızda ilk olarak tasavvufî bir ıstılâhat olan ibnü’l-vakt kavramına sûfînin zamanı deneyimlediği bir hâl olarak açıklanmaya çalışıldı. Sonradan ise çeşitli şairlerin divanlarında bulunan ibnü’l-vakt kavramının rind tipiyle olan münasebeti değerlendirmeye tabi tutularak bu kavramın klasik Türk edebiyatında kullanılan farklı anlamları ortaya çıkarılmaya çalışıldı.
Keywords : Klasik Türk edebiyatı, zaman, ibnü’l-vakt, rind.