Türkçede Çok Sözcüklü Birimlerin İşlev Dizisi Örüntüleri

Authors : Yeşim AKSAN, Ümit MERSİNLİ, Serap ALTUNAY

Pages : 71-108

View : 14 | Download : 17

Publication Date : 2016-07-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Çok sözcüklü birim (ÇSB) çıkarımı çalışmalarında, Türkçe gibi zengin biçimbilime sahip dillerde karşılaşılan pek çok güçlük, bu süreci etkileyen istatistik sıralamanın yanında, işlevsel ayıklamanın, zihnimizde nasıl işlediği üzerine çalışarak aşılabilir. Herhangi bir sözcük dizisinin ÇSB olarak sözlükselleşmesi için, bazı sözlüksel ve biçimsözdizimsel kısıtlamalara da uygun olması gerekeceği varsayımından hareketle, bu çalışma, Türkçe’de işlevsel örüntülerde gözlenen biçimsözdizimsel eğilimlere ve bu eğilimlere dayalı olarak, Türkçe’de ÇSB ayıklama sürecine ilişkin çıkarımlara değinecektir. Çalışmanın amacı, Türkçe’de bir sözcük dizisinin, ÇSB olarak sözlükselleşmesi için, içerdiği sözcükler arasındaki ilinti gücünün yeterli olmadığını göstermek ve bu sözcük dizilerinin kabul edilebilir ÇSB’ler olarak sözlükçemizde yer alması için gerekli olan biçimsözdizimsel ve sözlüksel kısıtlamaları tartışmaktır. Çalışma bu yönüyle, zengin biçimbilimli dillere özel bir ÇSB çıkarım yöntemiyle ilgili de bir bakış açısı sunmayı amaçlamaktadır. Belirtilen amaçlar doğrultusunda, öncelikle, Text-NSP (Banerjee & Pedersen, 2011) kullanılarak, Türkçe Ulusal Derlemi’nin 10 milyon sözcüklük bir alt-derleminden ÇSB adayları -üçlü diziler- çekilmiştir. Sonrasında, bu üçlü sözcük dizileri TUD-işaretleyicinin içerdiği Doğal Dil İşleme (DDİ) sözlüğü yardımıyla işaretlenmiş ve içerdikleri işlev dizileri ve sözcük türlerine göre sıralanmıştır. Sonuç olarak, bu en sık gözlenen işlev dizilerinin, Türkçe’de çok sözcüklü birimlerin sözlükçeye yerleşmesinde etken olan biçimsözdizimsel eğilimler olduğu savlanmıştır. Bu yönüyle çalışma, Türkçe’de fazlaca çalışılmayan kalıp dil kullanımı (İng. formulaic language) konusuna katkı sunmayı hedeflemektedir.
Keywords : Çok sözcüklü birim, işlevsel örüntü, sözcük çerçevesi, derlem çıkışlı, Türkçe Ulusal Derlemi