Belagatin Türkçeleştirilmesinde Önemli Bir Adım: Celâlzâde Sâlih Çelebi’nin (ö.973/1565) Sanâyi’-i Şi’riyye Bahsindeki Muhtasarı

Authors : Sadık YAZAR

Pages : 1367-1395

View : 18 | Download : 8

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kendisini bir söz mucizesi olarak gören Kur’an’ın i’câz yönünü belirgin kılmak amacıyla tefsir ilmi ile yakın bir ilişki içinde neşv ü nema bulan belagat ilmindeki birikim, İslam dinini benimseyen birçok millete mensup âlimler tarafından daha ziyade Arapça olarak oluşturulmuştur. Bununla birlikte 12. yüzyılla birlikte Farsça olarak da yazılan belagat bilgisi 15. yüzyıldan itibaren Türkçe ile de yazılmaya başlanmıştır. Bugüne kadar yapılan bilimsel araştırmalarla belagat sahasındaki birçok Türkçe eser tespit edilmiş olmakla birlikte bu sürecin tamamlanmış olduğunu söylemek güçtür; zira hâlâ diğer disiplinlerde olduğu gibi belagat ilminde de bazı Türkçe eserler tespit edilip gün yüzüne çıkarılmaktadır. Bu makalede de; 16. yüzyılda yaşamış olup şair, münşî ve mütercim kimlikleriyle öne çıkan Celâlzâde Sâlih Çelebi tarafından yazılan bir Türkçe belagat eseri ele alınacaktır. Kazvînî’nin insert ignore into journalissuearticles values(ö.739/1338); Telhîsü’l-Miftâh’ının üçüncü bölümü olan bedî kısmı ile Reşîdüddîn Vatvât’ın insert ignore into journalissuearticles values(ö. 577/1177); Hadâ’iku’s-Sihr fî Dekâ’iki’ş-Şi’r adlı eseri kaynak alınarak yazılan ya da bu iki eserin mezcedilmesi ile oluşturulan bu eser, şimdilik tespit edilen tek nüshasına göre üç bölüm ve bir hatime üzere teritp edilmiş olup Fenn-i Sâlis der-Sanâyi’i-i Şi’riyye şeklinde isimlendirilmiştir. Mana, lafız ve hatta dair toplam otuz üç adet edebi santın tanımlandığı bu eserin asıl önemli yönü ele alına her bir sanatın devrin padişahı Kanûnî Sultan Süleyman’ın övgüsünde yazılan ve tamamı Türkçe olan şiirlerle örneklendirilmiş olmasıdır. Makelde daha evvel bir çalışmaya konu olmadığı tespit edilen bu eser öncelikle muhteva ve yöntem açısından incelenecek akabinde 16. üzyılın sonuna kadar yazılan Türkçe belagat eserleri ile mukayese edilerek Türkçe belagat literatürüne yaptığı katkı üzerinde durulmaya çalışılacaktır
Keywords : Belagat, Türkçe belagat literatürü, Celâlzâde Sâlih Çelebi, Fenn i Sâlis der Sânâyii i Şiriyye, 16 Yüzyıl, kaside i masnûa