Kitaplar ve Hazineler: III. Murad’ın Kütüphanesi İçin Hazırlanmış Bazı Madalyonlu Eserler

Authors : Uğur ÖZTÜRK

Pages : 609-688

View : 23 | Download : 20

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede XVI. yüzyılın ikinci yarısında yirmi bir yıl tahtta kalan, kitaplara ve tasvirli yazmalara olan merakı ile bilinen III. Murad’ın kütüphanesi için yazılmış madalyonlu şemseli on beş eser incelenmiştir. Manisa’da sancak beyi iken kendisine birçok telif ve tercüme eser sunulan III. Murad, tahta geçtikten sonra telif ve tercüme eserlerin yanı sıra özellikle resimli yazmaların hazırlanmasını da teşvik etmiştir. Kendisine ait resimli kitaplardan oluşan bir kitaplığı olduğu bilinen sultana ithaf/takdim edilen madalyonlu yazmalarda ‘hizâne, biresm, li-resm’ ifadeleri kullanılmıştır. Yazıda tespit edilen ve içerisinde madalyon olan eserler tarih, coğrafya, hadis, siyer, astroloji, ahlâk, tasavvuf, güzel sanatlar gibi birçok farklı alana aittir. Sultanın kitaplığı için hazırlanmış/sipariş edilmiş söz konusu eserlerin onu tasvirli iken beş tanesinde tasvir yoktur. Mehmed Suûdî’nin Metâli‘ü’s-Sa‘âde isimli eseri diğerlerinden farklı olarak sultanın kızları Fatıma ve Ayşe Sultan için hazırlanmıştır. Lâmiî Çelebi’ye ait İbretnâme dışındaki eserlerin hepsi III. Murad döneminde telif ve tercüme edilmiştir. Seyyid Lokman, Muhyî-i Gülşenî, Mehmed Suûdî ve Cenâbî Mustafa’nın eserlerini sultana sunduktan sonra belli bir miktarda ihsan aldıkları bilinmektedir. Bu durum madalyon kavramının sadece kütüphane için değil himaye geleneği için de kullanıldığını göstermektedir. Madalyonlu eserlerin büyük çoğunluğunun Türkçe olması ise sultanın telif ve tercüme eserlerde Türkçeye verdiği önemin bir göstergesidir. Yazıda madalyon kavramının farklı işlevlerde kullanıldığı iddiası üzerinde durulmuş ve sultanın kitaplığındaki eserler tespit edilmeye çalışılmıştır. Yöntem olarak da ilk önce III. Murad kitaplığına dair notlar aktarılmış, ardından madalyonlu eserler hakkında bilgi verilmiştir. Tespit edilen eserler incelenirken madalyonun görseli konmuş ve içerisindeki bilgiler Arabî harflerle dizilerek tercüme edilmiştir.
Keywords : III Murad, kitap, resimli yazmalar, kütüphane, madalyon