NİKLAS LUHMANN’IN ZAMAN YAKLAŞIMI VE SOSYAL SİSTEMLER TEORİSİNDE ZAMAN

Authors : Ejder Çelik

Pages : 290-319

Doi:10.69878/deuefad.1578674

View : 11 | Download : 28

Publication Date : 2025-04-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Niklas Luhmann’ın sosyal sistemler teorisinde, “zaman yalnızca bir çalışma nesnesi değil, aynı zamanda sosyal sistemlerin işleyişini yapılandıran bir unsurdur.” Sistemlerin karmaşıklığın seçici bir şekilde işlenmesini sağlayan zamansal sınırlar (geçmiş, şimdi ve gelecek) oluşturmasına olanak tanıyan bir ortam işlevi görür. “Bir sistem, mevcut eylemlerini yönlendirmek için olası gelecekleri düşünürken sürekli olarak geçmişine atıfta bulunur.” Bu nedenle, zaman sistemlerin kendi kendini üretmesi için elzem hale gelir, çünkü “sisteme ait süreçlerin tekrarlanmasına ve kendi kendine yeten bir çerçevenin oluşturulmasına olanak tanır.” Luhmann’a göre zaman aynı zamanda sistemlerin değişen ortamlara uyum sağlamasını sağlayan “anlamı düzeltme ve bozma” mekanizmasıdır. Zamansal yapı olmadan “sistemlerin farklı olaylar arasında ayrım yapamayacağını” ve bunun da bilgi aşırı yüklenmesine yol açacağını savunur. Luhmann, “karar anının” kritik olduğunu ve şimdiki zamanın sistemlerin geçmiş etkileri ve geleceğe yönelik projeksiyonları sentezleyerek eylemi yönlendirdiği bir nokta olarak hareket ettiğini vurgular. Geleneksel nesnel zaman kavramlarını reddeden Luhmann, “zamanın toplumsal olarak inşa edildiğini” ve siyasi veya yasal sistemler gibi her alt sisteme özgü olduğunu iddia eder. Bu alt sistemler, belirsiz, hızla değişen bağlamlarda risk yönetimini destekleyen farklı zamansal çerçeveler üzerinde çalışır ve karmaşık modern toplumlarda “Luhmann’ın zaman teorisinin esnekliğini” gösterir.
Keywords : Sosyal zaman, zamansal farklılaşma, sosyal hızlanma, sosyal sistemler teorisi