HACI BEKTAŞ VELÎ SONRASINDA BEKTAŞÎLİĞİN OLUŞUM VE GELİŞİMİ

Authors : Harun YILDIZ

Pages : 491-510

Doi:10.21054/deuifd.1051856

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hacı Bektaş Velî’den sonra dergâhında yetişen sûfîler, Balım Sultan’ın ortaya koyduğu yenilik ve düzenlemelerden dolayı iki ana zümreye ayrılmışlardır. Bu tarihsel ayrışmada Hacı Bektaş Velî’nin evlenip evlenmediği meselesi, önemli bir rol oynamaktadır. Hacı Bektaş Velî’nin takipçilerinin bir kısmı, onun mücerret, yani bekar olarak vefat ettiğini; diğer bir kısmı ise, “Fatma Nuriye (Kadıncık Ana)” ile evlendiğini ileri sürerler. İlk görüşü benimseyenler, mücerret kol olan “Babagânlar/Babalar”; diğer görüşü benimseyenler ise, “Çelebiler” yani “Dedegânlar”dır. Bektaşî geleneği içerisinde Çelebiler, Hacı Bektaş Velî soyundan geldikleri düşüncesiyle “bel evlâdı”; Babagânlar ise, onun soyundan gelmeyip Hacı Bektaş Velî’nin yol ve ilkelerini takip etmeye verdikleri önem nedeniyle “yol evlâdı” olarak adlandırılırlar. Bu ayrım, mücerretlik erkânının uygulanmaya başlamasıyla birlikte daha da netleşmiştir. Bu noktada bu bildiride bu tartışmalar ekseninde Hacı Bektaş Velî sonrasında Bektaşîliğin teşekkül ve gelişimi ortaya konulmaya çalışılacaktır. Bu çerçevede öncelikle, Hacı Bektaş Velî’nin arkasından tarikatın ikinci pîri olarak kabul edilen Balım Sultan’a kadar geçen süreç üzerinde durulacaktır. Arkasından, Balım Sultan ve dönemi ile Balım Sultan’dan günümüze yaşanan gelişmeler ana hatlarıyla ele alınacaktır.
Keywords : Hacı Bektaş Velî, Balım Sultan, Çelebiler, Babagânlar