RUSÇADAN BAŞKURTÇAYA GEÇEN SÖZCÜKLERDE GÖRÜLEN FONETİK DEĞİŞİMLER

Authors : Sevilay Tay

Pages : 434-453

Doi:10.16953/deusosbil.1522527

View : 85 | Download : 84

Publication Date : 2025-03-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Başkurt şair ve yazar Zeyneb Biişeva’nın Kämhetelgändär romanından ve Başqort Teleneñ Hüẕlege I-II adlı sözlükten tespit ettiğimiz Rusça alıntı sözcüklerde görülen fonetik değişimleri inceledik. Çalışma, Başkurt Türkçesine geçen Rusça alıntı sözcüklerin, Rusçanın gramer kurallarından ve fonetik özelliklerinden ne denli farklılaştığını ve bunları ne düzeyde koruduğunu tespit etmeyi amaçlamaktadır.Dilsel ilişkiler yönünden bakıldığında, kaynak dilden geçen alıntı sözcüklerin birçoğunun alıcı dilin morfolojik, fonetik ve gramatik kurallarına uyum sağladığı görülür. Bunu yaparken de kimi zaman sözcükler anlam genişlemesine, anlam daralmasına veya çok anlamlılığa evrilebilir. Öyle ki, bu çalışmadaki bazı alıntı sözcüklerde de bu durum dikkatimizi çekmiştir, ancak burada fonetik bir inceleme söz konusu edildiğinden semantik inceleme yapılmayacaktır. Bu çalışmada, ünlü ve ünsüzlerin durumunu ve ses olaylarını incelerken şu yöntemler kullanılmıştır: Başkurt Türkçesindeki ünlü ve ünsüzlerle ilgili kısaca bilgiler aktarıldıktan sonra, alıntı sözcüklerle ilgili ses değişimlerine geçilmiştir. Sözcüklerin Başkurt Türkçesinde transkripsiyon harfleriyle yazılışı ve parantez içerisinde romanın kısaltması ile sözcüğün geçtiği sayfa numarası verilmiştir. Ardından, çift tırnak içerisinde kelimenin Türkçe karşılığı ve parantez içerisinde, kullanılan sözlük kısaltması ile sayfa numarası yer almıştır. Aynı yöntem sözcüğün Rusçası için de uygulanmıştır.Sonuç olarak, Rusçadan Başkurt Türkçesine geçen 92 adet alıntı sözcüğün fonetik olarak incelendiği bu çalışmada, çoğunlukla ünlülerin değişime uğradığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda, bu değişimlerin sıklıkla ilk ve orta hecelerde meydana geldiği görülmüştür. Başkurt Türkçesinin, alıntı sözcüklere kendi fonetik kurallarını yoğun biçimde uygulaması, bu dilin alıntı sözcüklere olan pozitif tutumuyla ilgili olarak da fikir vermektedir. Öyle ki, Başkurt Türkçesi hem kendi gramer özelliklerini hem de Eski Türkçenin temel özelliklerini uygulama ve muhafaza etme temayülü göstermektedir.
Keywords : Alıntı Sözcük, Fonetik, Başkurt Türkçesi, Rusça, Dilbilim