Terim Birliği Sorunsalı: Umberto Eco'nun Opera Aperta Başlıklı Yapıtının Türkçe Çevirilerinde Terimsel Gereksinim Düzeyleri

Authors : Sündüz Öztürk Kasar, Dilara Duymaz

Pages : 96-119

Doi:10.58306/wollt.1491333

View : 149 | Download : 109

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Umberto Eco’nun kuramsal nitelikteki eseri Opera Aperta ilki Fransızca ara dilden olmak üzere dört farklı çeviri ile Türk edebiyat dizgesinde yer bulmuştur. Hem kendi ülkesinde hem de çeviri yoluyla ulaştığı ülkelerde büyük yankı uyandıran eser, ülkemizde çevirileriyle bir tartışma alanı yaratmıştır. Çalışmanın ilk iki bölümünde Açık Yapıt’ın yayın süreci ve ülkemizdeki çeviri süreci ele alınmaktadır. Söz konusu eserinde sosyal bilimler ve fen bilimleri kuramlarından yararlanarak açık yapıt poetikasını ve kavramını anlatmayı amaçlayan Eco, kuantum fiziği, matematik, bilgi kuramı, estetik, plastik sanatlar, müzik ve sinema gibi birçok alandan yararlanmıştır. Disiplinlerarası nitelikteki böyle bir kuramsal eserin çevirisinde karşılaşılan en önemli sorunlardan biri şüphesiz terim çevirilerinde yaşanmaktadır. Bu çalışmada araştırma nesnelerimiz Opera Aperta ve kaynak dilden yapılan üç Türkçe çevirisinin bölüm başlıkları ve alt başlıklarında yer alan terimler, terim birliği bağlamında incelenmektedir. Çalışmada bölümlerin ana başlık ve alt başlıklarında yer alan terimler listelenerek İtalyanca kaynak dilden yapılan üç çeviri metinde karşılıkları bulunmuştur. Sekiz ana başlıktan üçünde, yirmi dokuz başlıktan yalnızca birinde terim birliği sağlandığı görülmüştür. Terim birliği sağlanmayan başlıklarda yer alan terimler listelenerek Sündüz Öztürk Kasar’ın geliştirdiği “Terimsel Gereksinim ve Yaratıcılık Düzeyleri Şeması” bağlamında analiz edilmiştir. Birden fazla karşılığı olan terim sayısı düşünüldüğünde Türkçede, sosyal bilimler kuramlarında terim birliği sağlanamadığı görülmektedir. Çeviri süreciyle ilgili değerlendirmeler ve terim birliği bağlamında elde edilen bulgular yorumlandığında kuramsal metin çevirmenlerinin sahip olması gereken niteliklere yer verilmiştir.
Keywords : Opera Aperta, açık yapıt, Umberto Eco, terimsel gereksinim düzeyi, terimsel yaratıcılık düzeyi