19. YÜZYIL SONLARINDA KEMAH KAZASI

Authors : Nurettin Birol

Pages : 57-80

Doi:10.46790/erzisosbil.1557529

View : 37 | Download : 77

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :ÖZ: 19. yüzyıl sonlarında Erzincan sancağının en büyük kazası olan Kemah, Erzurum’u Sivas’a bağlayan Fırat vadisindeki tarihi ticaret yolu kenarında kurulmuş eski bir yerleşim merkeziydi. Malazgirt zaferinden sonra fethedilmiş, 1515’de de Osmanlı hakimiyetine bağlanmıştı. 19. yüzyıl sonlarında 4-8 arasında değişen nahiyesi, 55-75 arasında değişen köyleri ile toplam 17.000-18.000 arasında bir nüfusa sahipti. Bunun %20-23’ünü Ermeniler, geriye kalan %77-80’nini Müslümanlar oluşturuyordu. Eğitim-öğretime gelince; Kemah’ta 3 medrese, 1 Rüştiye, 3 iptidai, 40’ı Müslümanlara, 8’i Ermenilere ait 48 civarında sıbyan ve 2 adet misyoner mektepleri eğitim veriyordu. Kemah, eski yol güzergâhında bulunmasından dolayı ulaşım ve haberleşme alanında Abdülhamit devrinde yolları tamir edilmeye çalışılırken Harput ve Sivas’a kadar uzanan telgraf hatları döşenmiş ve halkın katkılarıyla postaneler inşa edilmiştir. Halkın başlıca geçim kaynakları tarım ve hayvancılığın yanında geleneksel dokumacılığın yapıldığı el tezgâhları oluşturuyordu. İklimi ve elverişli arazisi sebebiyle hububat ve çok çeşitli meyve ve sebze üretiliyordu. Bunun yanında bazıları daha sonra keşfedilen zengin kömür, bakır, altın madenleri ve yüzyıllardır bölgenin tuz ihtiyacını karşılayan tuzlalarıyla da meşhurdu. 19. yüzyılın sonlarında kıtlıklar, salgın hastalıklar ve eşkıyanın baskın ve talanları ile Ermeni ayaklanmaları bölge üzerinde ekonomik sıkıntılara sebep olmuşsa da devlet güvenliği sağlamak için askeri operasyonlar yapmış, bazen doktor ve ilaç göndererek salgın hastalıkları durdurmaya çalışmış, bazen de yoksul halka gerekli yiyecek yardımlarını yapmıştı.
Keywords : Kemah, nüfus, eğitim, ulaşım, maden, salgın hastalık.