19. YÜZYILDA KEBAN: DEMOGRAFİK YAPI VE MESLEKLER

Authors : Enver ÇAKAR

Pages : 1-31

View : 16 | Download : 14

Publication Date : 2019-06-11

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, nüfus defterleri ve salnameler kaynak olarak kullanılmak su-retiyle, Keban’ın 19. yüzyıldaki demografik yapısı ve burada icra edilen meslekler hakkında bilgi verilmiştir. Keban, 1515 yılında Osmanlı idaresine geçtikten sonra uzun süre Çemişgezek Sancağı’na bağlı bir nahiye merkezi olarak varlığını sürdürmüştür. 16. ve 17. yüzyıllarda fazla bir öneme sahip olmayan ve bu sebeple de oldukça az bir nüfusu barındıran Keban, 18. yüzyılın başlarından itibaren madencilik faaliyetlerinin başlamasıyla birlikte hızla büyümüş ve kasaba nüfusu 1835 yılında 1023 haneye (tahmini olarak beş bin kişi) ulaşmıştır. Keban’daki nüfus, Müslümanların yanı sıra Rum ve Ermenilerden oluşuyordu. Fakat gayrimüslim nüfusun tamamı yerli nüfus olmayıp, madenciliğin başlamasıyla birlikte buraya iskân edilen ve başta madencilik olmak üzere, çeşitli mesleklerde uzmanlaşmış kişilerdi. Rumların hepsi Karadeniz bölgesinden, özellikle de başka bir maden bölgesi olan Gümüşhane’den buraya gelmişlerdi. Müslümanlar ise daha ziyade çevre köylerden ve kasabalardan Keban’a gelerek yerleşmişlerdi. Yine kasabaya yakın olan köylerden birçok Müslüman hane de madenlerde kışlakcı olarak tayin edilmişti. Madencilik sayesinde 18. yüzyılın başlarından itibaren bir cazibe merkezi haline gelen Keban, madenciliğin önemini kaybettiği 19. yüzyılın sonlarına doğru ise hızla sönükleşmiştir. Nüfusun önemli bir kısmı yapacak başka bir iş bulamadığı için kasabadan göç ederek başka yerlere yerleşmiştir. Keban’ın bu vaziyeti 20. yüzyılın ortalarına kadar devam etmiş, Etibank Simli Kurşun Tesisleri’nin faaliyete başladığı 1953 yılından itibaren tekrar gelişme kaydetmiştir. Bu tesislerin 1983  yılında faaliyetlerini durdurmasıyla büyüme süreci tersine dönen Keban, bugün Türkiye’deki en büyük barajlardan birine sahip olması, kültür balıkçılığı (alabalık) ve turizm sayesinde yeniden nisbi bir canlama içerisine girmiştir.
Keywords : Keban, Maadin i Hümayun, Elazığ, nüfus