Kur’an Çerçevesinde Zıtlık (التضاد) İlişkileri

Authors : Gülhan Türk

Pages : 21-32

Doi:10.58568/firatilahiyat.1437041

View : 108 | Download : 91

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Zıtlığı, doğal bir fenomen olarak insanlarda, hayvanlarda, bitkilerde ve etrafımızda birçok yerde görmemiz mümkündür. Zıtlık, var olanlar arasında çeşitliliği gösteren unsurlardan biridir. Bunun sebebi insanın bireysel ve toplumsal yaşamı içinde savaş, barış, ölüm, doğum, mutluluk, perişanlık gibi zıtlıkların bulunuyor olmasıdır. Varlıklar arasında herhangi bir zıtlık olmamış olsaydı bütün varlıklar birbirine karışır ve onları ayırt etmek neredeyse mümkün olmazdı. Zıtlık dış dünyada karşımıza çıkmakla birlikte kendini zihin dünyamızda da göstermektedir. Zıtlık fenomeni özellikle şiirlerde nesirlerde daha çok karşımıza çıkmaktadır. Dilbilim çalışmalarında eşanlamlılık, eşadlılık ve zıtanlamlılık anlam ilişkileri bakımından önemli bir yere sahiptır. Bu ilişkiler, bir metnin bütün parçalarını bir araya getirir ve her hangi bir dil edatları veya bağlaçları kullanmadan metnin cümlelerini birbirine bağlar. Metnin içinde önceki cümlelerle sonraki cümleleri birbirine bağlayan söz konusu anlam ilişkileri metnin sistemini oluşturur ona beli bir mantık kazandırır. Anlam ilişkileri aynı zamanda dilde kullandığımız lafızlar arasındaki Farklılıkları sınırlandırır ve bir ifadenin anlamına dair bütünlük sağlar. Zıtlık ilişkileri üzerinde duran bu çalışmada ana problemler aşağıdaki sorular üzerinden çözülmeye çalışılacaktır. 1-Arapçada et-Ṭeḍādve el-Eḍdād terimlerin Birbirinden farkı ve Türkçedeki karşılığı nedir 2-Arapçadaki zıtlık ilişkileri nelerdir? 3-Kur’an’da geçen zıtlık ilişkilerine dair örnekler nelerdir? “Kur’an Çerçevesinde Zıtlık İlişkileri” başlığı altında sunulacak bu çalışmamızda kullanılan en önemli terimler şunlardır 1. et-Ṭeḍād التضاد: Bir şeyin zıddıdır. Terim olarak ise Arap dünyasında modern semantik çalışmalarında kullanılır. Örneğin: Örneğin beyazın zıddı siyah, hayatın zıddı ölüm, gündüzün zıddı gece gibidir. 2. el-Eḍdād الاضداد:Bu terim, klasik Arap dilbilimcileri tarafından iki zıt anlam taşıyan bir kelime için kullanılmıştır. Örneğin جون kelimesi hem siyah hem beyaz anlamını taşımaktadır; ناهِل kelimesi; “susuz kalan” ve “suya kanan” manalarında geçmektedir. 3. Zıt: Türkçede zıt kelimesi ضدّ isminden türemiş Arapça kökenli bir kelimedir. ضدّ kelimesi, Türkçede zıt, karşıt ve tezat sözcükleri ile adlandırılmaktadır. İngilizcede contrast, contaradiction ve oppositions gibi kelimeler kullanılmaktadır. 4. Zıtlık: Zıtlık bir terim olarakbirbirine zıt anlam taşıyan sözcüklerdir. Bu anlama gelen zıtlık terimi, Arapçada el-Teḍād التضاد, Türkçede zıtlık veya karşıt anlamlılık, zıtlık, İngilizcede ise antonymy sözcükleri ile ifade edilmektedir. 5. Zıtlık ilişkileri علاقات التضاد الدلالي: Bir metnin bütünlüğünü sağlayan ve anlamlarını birbirine bağlayan zıtlık ilişkilerdir. Buna göre bu çalışmada Kur’an’da geçen zıtlık ilişkileri iki gruba ayırılmaktadır: Birincisi: ikili zıtlık ilişkiler, bu grup çift sözcükler arasındaki zıtlık ilişkileri ile ilgilenmektedir. Bu grupta bulunan zıtlık ilişkileri: Dereceli: Aşamalandırılmış zıtlık ilişkisidir. Örneğin: geniş /dar, fakir/zengin. Bütünleyici: Bu zıtlık ilişkisi dereceli olan zıtlıklar gibi orta bir terime izin vermeyen bir zıtlık ilişkisidir. Örneğin: yaşamak/ ölmek, yeryüzü/ gökyüzü. İlişkisel: Birbirleri ile ilgili kavramlar arasındaki zıtlık ilişkisel zıtlığıdır. Örneğin: almak/ satmak, anne/ çocuk. Yön Gösteren: yön gösteren zıtlara denir. Örneğin: kuzey/ güney, sağ/ sol. Bütün-Parça: Bu zıtlık ilişkisi bir bütün ile bütünün parçaların arasındaki zıtlık ilişkisidir. Örneğin: ev/ pencere birevin ve evin penceresi, bina/ giriş binanın ve binanın girişi. İkincisi ise: üç ve üçten fazla sözcükler arasındaki zıtlık ilişkileri ile ilgilenen üçlü zıtlık ilişkisidir. Bu gruptaki zıtlık ilişkileri: Döngüsel: Eşit zaman aralıklarıyla ardışık olarak yenidenlenen zıtlık ilişkisine denir. Örneğin: mevsimler (ilk bahar-yaz-sonbahar-kış) Hiyerarşik: Mevki ve rütbe sıralaması zıtlık ilişkisidir. Örneğin: Öğretmen, müdür yardımcısı, müdür. Grup-Ögeler zıtlıklardır: bir grup ve bu grubun ögelerin arasındaki zıtlık ilişkidir. Örneğin: Meyve grubu: elma, çilek, karpuz, Portakal. Bu çalışmada en önemli Arap dil kaynaklarından Mıḥammed ʿAli Al-Ḫūlī’ye ilmu’d-Delāle “Anlam Bilimi” adlı eser ve yabancı kaynaklardan John Lyons’a ait Semantics،Introduction to the oretical linguistics adlı eserinden faydalanılmıştır. Dildeki ve Kur’an’daki zıtlık ilişkilerinin örneklerini bilmeyi amaçlayan bu çalışma Kuran çerçevesinde zıtlık ilişkilerini inceleyen yeni bir çalışma sayılmaktadır. Bu çalışmada tanımlayıcı analitik yöntem kullanılmıştır. Birçok aşamadan geçen bu çalışmanın ilk aşaması zıtlık ilişkilerini kaynaklardan toplama aşamasıdır. Bir sonraki aşama, Kuran’da zıtlık ilişkilerini taşıyan ayetlerin örneğinin gösterilmesi ve açıklanmasıdır. Son aşama ise Kuran çerçevesinde kullanılan zıt kelimelerin sözlüksel açıklanması ve incelenmesidir.
Keywords : Arapça, Zıtlık, Kur\'an, Anlam İlişkileri, Zıtlık İlişkileri