SCHOPENHAUER FELSEFESİNDE EVRİM VE TELEOLOJİ

Authors : Cüneyt Arıkan

Pages : 107-128

Doi:10.53844/flsf.1539159

View : 62 | Download : 31

Publication Date : 2024-12-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Kant’ın bilinemeyeceğini düşündüğü kendinde şeyi “isteme” olarak ortaya koyan Schopenhauer, istemenin sıçramalı bir evrimsel süreçte sırasıyla inorganik doğa, bitkiler, hayvanlar ve insanlar olarak aşamalı bir şekilde kendini ortaya koyduğunu açıklar. O, Platon’dan aldığı ideaların, istemenin doğrudan nesneleşmesi olarak bu seviyelere karşılık geldiğini belirtir. Öznenin tasarımı olarak ortaya çıkan tek tek şeyler ise idealar denilen prototiplerin kopyalarıdır. Aristoteles’ten de teleolojiyi alan Schopenhauer, doğada hiçbir şeyin amaçsız ve anlamsız olmadığını, her şeyin tam bir uygunluk içinde, bir amaca göre ortaya çıktığını açıklar. Doğa her canlıya türünü sürdürmesi için gereken organ ve özellikleri vermiştir. Bu çalışmada, Schopenhauer’un evrimi açıklarken mekanizm ve teizme bir alternatif olarak ortaya koyduğu, asıl varlık olan isteme ve onun tekliğiyle zaman dışılığına dayanan teleoloji ele alınmıştır. Çalışmanın ana iddiası, üçüncü bir yol arayışında olan filozofun bunu tutarlı bir şekilde ortaya koyamadığı ve teizmle binevi özdeşleşen tasarım tarafında kaldığıdır. Zira istemenin kör yani bilinçsiz ve bilgisiz olduğu göz önüne alındığında, her canlının ihtiyacı olacak şeyleri nasıl “öngördüğü” sorusu cevapsız kalır. Filozof, istemenin zaman dışılığına işaret eder ancak bu sefer de türlerin nadiren yok olmaları büyük bir çelişki yaratır.
Keywords : İsteme, Tasavvur, İdea, Tür, Evrim, Nesneleşme, Teleoloji, Uyum