TÜRK LEHÇELERİYLE YARATILMIŞ HALK BİLGİSİ ÜRÜNLERİNİN AKTARIMINDA YAŞANAN PROBLEMLER ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Fatoş YALÇINKAYA

Pages : 81-98

View : 14 | Download : 18

Publication Date : 2020-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkler tarih boyunca geniş coğrafyalara yayılmış, birçok devlet kurmuş, farklı din ve inançlara mensup olmuştur. Karşılaştıkları kültürlerle alış-verişte bulunmuş, onlardan etkilenmiş ve onları etkilemiştir. Hızla çoğalan ve yayılan Türk toplulukları zamanla coğrafi uzaklıklar, siyasi karmaşalar vb. sebeplerden birbirlerinden uzaklaşmıştır. Karşılaşmış oldukları yeni dillerin, dinlerin ve kültürlerin etkisiyle birbirine yabancılaşmışlardır. Siyasi, coğrafi ve tarihi sebeplerden doğan ayrılıklar ana dilden kopuşları hızlandırmıştır. Ortak bir ana dili konuşan topluluklar artık birer lehçe sahibi olmuşlardır. Mekânsal olarak yakın ya da iletişim içinde olan Türk topluluklarının lehçeleri birbirine yakın kalmıştır. Ama uzak olan, baskın kültürlerin etkisi altında kalan lehçeler arasındaki fark ise artmıştır. Türk topluluklarının yaratmış oldukları halk bilgisi ürünleri de bu farklılıklardan etkilenmiştir. Türk dünyasında kültürel birliği sağlamak için birçok bilimsel çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmalar yapılırken birçok sorunla karşılaşılmaktadır. Çalışmaların yeterli sayıda olmaması, sözlüklerin az, kaynaklara ulaşımın zor oluşu, üniversiteler arası iletişimin azlığı vb. durumlar sorunların asıl sebepleridir. Son yıllarda Türkiye’de Türk dünyası topluluklarıyla ilgili çalışmaların arttığı görülmektedir. Üniversitelerde özellikle Türkoloji, Türk Dili ve Lehçeleri, Türk Halk Bilimi vb. bölümlerde çalışmalar artmıştır. Halk Bilimi bölümlerinde Türk lehçeleriyle yaratılmış birçok halk bilgisi ürünü Türkiye Türkçesine aktarılıp Türkiye’de yapılan çalışmalara göre incelenip analiz edilmektedir. Bu çalışmada “Lehçeler arası aktarım yapan araştırmacının sınır ve sorumlulukları ne olmalıdır?” sorunu üzerinde durulacaktır. “Aktarıcının sınırları ne olmalı, aktarıcı metni aktarırken metne ne kadar müdahale edebilir, aktarıcı yeni bir yaratıcı mıdır?” vb. sorulara cevap aranacak, aktarıcının karşılaştığı sorunlar ve çözümler üzerinde durulacaktır. Bütün bu sorulara ise halk bilgisi ürünlerinden hareketle cevap aranacaktır.
Keywords : Türk, lehçe, halk bigisi ürünü, aktaran, aktarım