Taşlıcalı Yahyâ’nın Divanında Zaman Mefhumu

Authors : Mehmet Keskin

Pages : 205-225

Doi:10.71353/gunaad.1589763

View : 77 | Download : 87

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Zaman, insanlık tarihi boyunca düşünceyi derinden etkileyen, geçiciliği ve bilinmezliğiyle varoluşsal bir mesele olarak karşımıza çıkar. Felsefeden mitolojiye, doğu ve batı düşünce sistemlerinden İslam tasavvufuna kadar pek çok alanda ele alınan zaman, özellikle edebiyatta farklı yönleriyle işlenmiştir. Divan edebiyatının önemli şairlerinden Taşlıcalı Yahyâ da zaman mefhumunu tasavvufi bir derinlikle ve sanatsal bir incelikle ele alır. Divanında zaman kavramını derinlemesine ele alarak bir yandan dünyevi sınırları işaret ederken, öte yandan bu sınırların ötesinde insanın ilahi gerçekliğe olan bağını simgeler. Yahyâ’nın beyitlerinde zamanın geçiciliği, insanın karşılaştığı güçlükler, aşkın yüceliği ve mistik anlamları gibi birçok tema; ezel, vakit, fenâ, ân, nefes, kadim gibi simgeler aracılığıyla hayat bulur. Yahyâ, zamanın insanı olgunlaştırdığı, çelişkilerle sınadığı ve hakikate yönelttiği temalarını, kendine has üslubuyla işler. Şairin dünyasında zaman, insanın ruhsal yolculuğunda bahar ve hazan gibi mevsim döngüleriyle bütünleşir; bahar yenilenme ve uyanış, hazan ise geçicilik ve dünyevi süslerden arınmanın bir hatırlatıcısı olarak işlenir. Şair, dünün ağırlığını ve acı birikimlerini bugünün ruhuna yansıtırken; \\\"şimdi\\\"yi, sevgiden uzak kalmışlığın yarattığı boşluk ve hayal kırıklığıyla resmeder. Yarın ise onun için umut, vuslat ve adanmışlığın simgesidir. Bu bağlamda Yahyâ’nın divanında zaman, kozmik döngüler, ilahi aşkın sürekliliği ve insana yönelik bir yansıtma gücü olarak karşımıza çıkar. Bu çalışmada, Taşlıcalı Yahyâ divanından hareketle, şairin zaman üzerine getirdiği yorum ve yaklaşımlar incelenmiş; beyitler üzerinden şairin zaman algısı irdelenmiştir. Bu irdeleme sonucunda Taşlıcalı Yahyâ’nın divanında, zaman bir anlatı aracı değil, insanın ruhsal uyanışını ve hakikat arayışını yansıtan derin bir metafor olarak kullandığı görülmüştür. Bu makale, şairin şiirlerindeki zaman mefhumunu ele alarak, Taşlıcalı Yahyâ’nın tasavvufi ve estetik dünyasına ışık tutmayı amaçlamaktadır.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Mitoloji, Taşlıcalı Yahyâ, Zaman, Zaman felsefesi