İBRAHİM İSHAKOVİÇ HALFİN’İN RUSLARA YABANCI DİL OLARAK TATAR TÜRKÇESİ ÖĞRETİMİNDEKİ ROLÜ

Authors : Arif Akbaş

Pages : 7-26

View : 49 | Download : 50

Publication Date : 2024-02-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Kazan Üniversitesi, 1804 yılında İmparator I. Aleksandr’ın bir kararnamesi ile kurulmuştur. Kuruluşunun ilk günlerinden itibaren üniversitede Doğu halklarının tarihinin ve kültürünün incelenmesine büyük önem verilmiştir. Bu durum ise çeşitli Türkçe lehçeleri konuşan Türkistan halklarının (Kazak, Kırgız, Türkmen, Azeri, Özbek, Başkurt, Bulgar vb.) Rus İmparatorluğunca yürütülen dil çalışmaları (bir araç olarak) ve şarkiyatçılık ile modernleşmesine ya da Batılılaşmasına yol açmıştır). Anadolu Türklüğü, Fransa ve Avrupa üzerinden modernleşirken Orta Asya Türklüğü, Rusya üzerinden kültürel ve reformist bir değişime uğramıştır. Tatarlar, ilk başlarda tıpkı Osmanlı’da olduğu gibi Arap alfabesini kullanmaktaydılar. Bu alfabe yerine Ruslar, daha sonra “Kiril alfabesi”ni getirmişlerdir. Bu makalede Rusya’da yabancı dil olarak Tatar Türkçesinin öğretilmesi tarihinde önemli bir sayfa olan ve Kazan Üniversitesi tarafından basılan İbrahim İshakoviç Halfin’in Azbuka i grammatika Tatarskogo yazyka, s pravilami arabskogo chteniya [Arap Harflerini Okuma Usulüyle Tatar Dilinin Alfabesi ve Grameri] kitabı tanıtılacak ve yorumlanacaktır. İbrahim Halfin’in kitabı aslında 52 sayfadan oluşan, Rusça-Tatarca temel dilbilgisi/ gramer bilgiler ile kolaydan zora doğru giden metinleri içeren, bu metinleri pratik bir şekilde okumayı ve anlamayı öğreten bir kılavuzdur. Kitabın ilk baskısı, 1809 yılında Kazan Üniversitesi matbaasında yapılmıştır. Kitap, 1996 yılında Moskova Üniversitesi yayınları tarafından tekrar basılmıştır. İbrahim Bey, dedesi Sait Halfin’in 1778’de Moskova Üniversitesince basılan kitabını biraz daha eklemeler yaparak tekrar kendi adıyla bastırmıştır.
Keywords : Tatar Türkçesi, İbrahim İshakoviç Halfin, Ruslara Yabancı Dil Olarak Tatar Türkçesi Öğretimi, Türkiyat, Türkoloji