HATAÎ KELİMESİNİN ETİMOLOJİSİ

Authors : Mustafa EKİNCİ

Pages : 158-169

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2004-06-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Alevî Kızılbaşların hem dinî hem dünyevî liderleri, diğer bir tabirle hem şeyh hem şahları olan Şah İsmail Türkçe olarak bir çok şiir yazmıştır. Döneminin geleneğine göre şiirlerini kendi açık ismiyle değil de bir mahlasla yazması gerekiyordu. Her şair kendi anlayışına uygun belli bir anlam ifade eden bir mahlas kullanırdı. Şah İsmail de “hataya ait olan, hatalı, hatası olan, hatadan halî olmayan, günahı olan, kusuru olan, yanılan kimse” anlamlarına gelen “Hatâî” mahlasını kullanmıştır. Ancak Şah İsmail ile ilgili yapılan bir çok çalışmada onun mahlası bazen “Hatâî”, bazen Hatâ‟î ve bazen de “Hatayî” şeklinde yazılmaktadır. “Hatâî” kelimesinin etimolojisini incelediğimiz zaman kelimenin Arapça “Hataen” mastarından türediğini görmekteyiz. Bu kelimenin mazi siğası “Hatie” dir. “El-Hatâu”, „hata‟ anlamında isimdir. İsm-i mensubu ise “Hatâiyyun” şeklinde gelir. Şah İsmail de kelimenin bu siğasını kullanmıştır. Ancak kelime Türkçemizde Hatâiyyun şeklinde kullanılamaz. Kelimenin olduğu gibi bu şekliyle telaffuz edilmesi Türkçemize uygun bir tarz değildir. Kelimedeki “yyun” dile ağır geldiği için atılmış ve kelime kaldığı şekliyle Hataî olarak kullanılmıştır. En son harf olan “i” harfinin şapkalı “î” şeklinde yazılması da kelimenin ism-i mensup siğasında bulunan ve nispet harfi olarak adlandırılan “y” harfine işaret etmesi içindir. Hatayî kelimesinde bulunan “y” harfi ise Arapçadaki nispet harfi olan “y” değil, Türkçede yan yana gelen iki sesli harfin telaffuzunu yumuşatan ve kaynaştırma harfi olarak ifade edilen “ye” harfidir
Keywords : Şah İsmail, Mahlas, Etimoloji, Hatâî, Hatâyî, Hatâî