Efdalüddîn Kâşânî’nin Nefs Teorisi

Authors : Veysi Abdulaziz

Pages : 533-555

Doi:10.69576/ihya.1448946

View : 37 | Download : 53

Publication Date : 2024-07-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Efdalüddîn Kâşânî’nin nefs hakkındaki görüşleri incelenmiştir. Filozofun nefs teorisi; nefs, akıl ve beden çerçevesinde şekillendiği görülmektedir. Nefsi, kendisinden önceki felsefî geleneğe bağlı kalarak bitkisel, hayvanî ve insanî nefs olarak üç bölümde inceleyen filozof, özellikle insanî nefsi varlığın kaynağı, insanın benliği, özü ve hakikati olarak tasavvur edip görüşlerini de bu çerçevede ele almıştır. Filozofa göre beslenmenin, üremenin, büyümenin, algılamanın, bilmenin olduğu her şeyde nefs vardır. Nefis olmayan her şey cansız maddedir. Nesnelerde azlık, çokluk, yön ve nicelik vardır. Nefs soyut olduğundan bu sınırlamalara bağlı değildir. Bu vasıflarından dolayı nefs hiçbir şeye benzemez. Duygularla, hayallerle, hayallerle anlaşılamaz. Bunlar nefsin ve onun güçlerinin eseridir ve nefsin mahiyeti, onun güçleriyle bilinemez. Filozofun nefs tasavvurunda insanın, cismanî varlığıyla, dış görünüşü ve organlarıyla değil, insanî nefse sahip olmasıyla insanlık özelliğini kazandığı vurgulanmaktadır. Filozofa göre insanın, diğer canlı türlere karşı en önemli özelliği de insanî nefste mevcut olan aklı kullanarak bilgiye ulaşmasıdır. Filozofun nefs görüşlerini ele alırken başlangıçta İşrâkî yöntemlerden hareket etmesi ve nefsi nur diye tanımlaması fakat akıl konusundaki görüşlerinde Meşşâî düşünceyi benimsemesi çalışmanın problematiği olarak ele alınmıştır. O’nun bu üslubunun aynı zamanda görüşlerinin renkliliğini de gösterdiği söylenebilir. Kâşânî’nin nefsle ilgili görüşlerinin incelendiği bu çalışmada, filozofun kendi eserleri ana kaynak olarak kullanılacak, nitel araştırma yöntemleri kapsamında doküman analizi uygulamasından faydalanılacaktır.
Keywords : İslam Felsefesi, Nefs, Akıl, Beden, Efdalüddîn Kâşânî