Kazak Türkçesinde “–Ğan” Eki ile Yapılan Sıfat-Fillerin Kullanım Alanları ve Bu Yapıların Türkiye Türkçesine Aktarımı

Authors : Serdar ÖZDEMİR

Pages : 1539-1552

Doi:10.34083/akaded.1320194

View : 66 | Download : 63

Publication Date : 2023-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kazak Türkçesinde sıfat-fiil, -ğan insert ignore into journalissuearticles values(-gen, -qan, -ken);, -mas insert ignore into journalissuearticles values(-mes, -bas, -bes, -pas, -pes);, -atIn insert ignore into journalissuearticles values(-etin, -ytın, -ytin);, -ar insert ignore into journalissuearticles values(-er, -r); ve -uvşı, insert ignore into journalissuearticles values(-üvşi, -vşi, -vşı); ekleriyle meydana gelirken bu ekler içerisinde en yaygın kullanım alanına sahip olan ise ardına geldiği fiile geçmiş zaman manası katan “-ğan insert ignore into journalissuearticles values(-gen, -qan, -ken);” ekidir. Bu ek, Türkiye Türkçesine ekseriyetle “-An”, “-mIş” yahut “-DIk” şeklinde aktarılmaktadır. Fakat bu ekin Türkiye Türkesine aktarımında, yalın hâlde yahut diğer hâl ekleriyle kullanımını, edatlarla kullanımını veya yardımcı fiillere eklendiğinde kazandığı anlamları da ayrı ayrı tespit etmek önem arz eder. Bilhassa Qazaq Tilindegi Qurmalas Söylemder Sintaksisi, Köşpendiler, Abay Jolı ve Altın Orda gibi edebî eserlerin taranması neticesinde elde edilen örnek cümleler bizlere “-ğan” sıfat-fiil ekinin Türkiye Türkçesine farklı aktarım biçimlerinin de olduğunu göstermiştir. Mesela, geçmiş zaman ifade eden bu sıfat-fiil eki, yalın hâl ve “soŋ” edatıyla birlikte kullanımında Türkiye Türkçesine “–DIktAn sonra” veya “-IncA” şeklinde, yalın hâl ve “sayın” edatıyla birlikte kullanımında ise Türkiye Türkçesine “–DIkçA” zarf-fiiliyle veya “-DI ise” biçiminde aktarılabilmektedir. Taraması gerçekleştirilen edebî eserlerden alıntılanan örnek cümleler ile desteklenerek kaleme alınan bu makalede ekin çeşitli kullanım alanlarıyla Türkiye Türkçesine on farklı aktarım biçimi tespit edilmiştir.
Keywords : Kazak Türkçesi, sıfat fiil, gan eki, Türkiye Türkçesi, lehçeler arası aktarma