Osmanlı Mûsikîsinde “Havas Beğenisine Mahsusiyet”in Tezahürü Olarak Klasik Üslûp

Authors : Okan Murat Öztürk

Pages : 343-378

View : 22 | Download : 25

Publication Date : 2017-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Saray âdâbına uygun tarzda yetiştirilme ve kültürlenme bir ölçüt olarak alındığında, Osmanlı toplumunu, bu terbiyeye sahip olanlar (havas) ve olmayanlar (avam) şeklinde iki katmanlı bir sosyal tabakalaşmaya tabi tutmak mümkündür. Buna karşılık, havas ve avam beğenisine mahsus mûsikîlerin her ikisi de, mûsikîyi şekillendiren dört temel unsur (perde, nağme, makam ve usûl) açısından ortak özellikler sunar. Bu özellikler zemininde, iki tabakaya özgü mûsikîler arasındaki temel farklılıkların, bilgi ve üslûp alanlarında ortaya çıktığı görülür. Bu noktada özellikle havas beğenisi için üretilen ve icra edilen müziklerin üslûp bakımından nasıl farklılaştığı sorusu önem kazanır. Başta padişah ve hanedan olmak üzere havas tabakasına mensup muhtelif kişi, grup ve muhitler, Osmanlı dünyasındaki tüm sanat ve ilimlerin başlıca hamileri olmuşlardır. Bu makalede havas beğenisi için bestelenen mûsikî eserlerinin üslûp farklılığı üzerinden özel ve ayrıcalıklı hale geldiği üzerinde durulmaktadır. Bu olgu, burada, özel bir müzik repertuvarı ve üslûbunun gelişimi bakımından kanonlaşma ve klasikleşme sürecini analiz etmek maksadıyla, temel bir etken olarak ele alınmaktadır. Osmanlı elitinin mûsikî sanatını himaye etmelerindeki temel beklentilerinden biri de, kendi mûsikî beğenilerini yansıtan incelikli bir klasik üslûp gelişimini sağlamak olmuştur. Bu durum, meselenin; statü, kimlik, beğeni kültürü ve aidiyet gibi sosyolojik konularla olan bağlantısını açıkça ortaya koymaktadır.
Keywords : Osmanlı havas mûsikîsi, Kanonlaşma, Klasikleşme, Statü, Sosyal kimlik, Beğeni kültürü