Bütünleşmiş Kültürün Toplumsal Dinamikleri: Sorokin’in Uygarlık(lar) Okuması

Authors : M Fatih KARAKAYA

Pages : 377-402

View : 26 | Download : 13

Publication Date : 2019-03-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Sorokin toplum ve kültürü tarihsel ve dinamik bir bakışla ele almaktadır. Kültür ve uygarlık meselelerini didiklediği eserlerinde, toplumların zihniyet dönüşümlerini asırları bulan erimlerle devri daim eder bir şekilde ve makro ölçekli bir okuma ile incelemiştir. Toplumsal dönüşümlerin ardındaki bu zihniyetleri “hakikat sistemleri” olarak adlandıran Sorokin, bu hakikat sistemlerinin toplumsal dokunun tüm katmanlarına sirayet etmiş bir halde olduğunu ve bu zihniyet veya hakikat sistemleri sayesinde toplumsal-kültürel yapının bütünleşmiş halde olduğunu ifade etmektedir. Sorokin, sosyolojik açıdan ele aldığı kültürün, her biri kendi zihniyetine, bilgi ve hakikat sistemlerine, felsefe ve dünya görüşlerine, din ve kutsallık algılarına, doğru ve yanlış yargılarına, sanat ve edebiyat biçimlerine, ahlâkî ve örfî kanunlarına, toplumsal ilişki biçimlerine, iktisadî ve siyasî örgütlenmelerine ve insan kişiliklerine sahip, sensate ve ideasyonel olarak isimlendirdiği iki farklı bütünleşmiş kültür tipi ile sınıflandırılabileceğini belirtmekte ve saf halde bulunmayan bu iki kültürel tip arasında ise her ikisinin mükemmel bir karşımı olan üçüncü bir tip kültür sistemi olan idealist kültür sisteminin yer aldığı tezini öne sürmektedir. Başta Danilevski, Spengler ve Toynbee olmak üzere kültür ve uygarlık üzerine kuramsal denemeleri sıkı bir eleştiriye tabi tutan Sorokin ayrıca Batı uygarlığının sensate evresine getirdiği eleştirilerle Meksika, Hindistan, Rusya, Japonya ve Türkiye gibi Batı dışı modernlikler için de önemli bir eleştiri kaynağı olmuştur.
Keywords : Toplumsal dinamikler, Kültürel sistemler, Uygarlık, Bütünleşmiş kültür, Hakikat sistemleri, Danilevski, Spengler, Toynbee