Zeydî Muhaddis Yahyâ b. Hüseyin’in Kullandığı Tahâret ve Zekâta Dair Ahkâm Hadislerinin İmâmiyye ve Ehl-i Sünnet ile Benzerliği

Authors : Semih Yolaçan

Pages : 148-174

Doi:10.17050/kafkasilahiyat.1570015

View : 30 | Download : 44

Publication Date : 2025-01-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Hicrî ikinci asrın ilk çeyreğinde tarih sahnesine çıkan ve günümüze kadar varlığını devam ettiren Zeydiyye mezhebi, kurucu imamlarının oluşturduğu paradigma çerçevesinde, Şîî gelenek çatısı altında özgün bir öğreti ortaya koymuştur. Zeydî ilim adamları, bu öğreti çizgisinde Zeydiyye düşüncesini yansıtan eserler telif etmişlerdir. Bu eserlerin fıkha dair olanlarının bir kısmında, verilen hükümlere delalet eden ahkâm hadisleri de zikredilmiştir. Bunlardan biri, Zeydiyye mezhebinde hem ilmî hem de siyasî olarak büyük öneme sahip olan Hâdî-İlelhak Yahyâ b. Hüseyin’in (ö. 298/911) el-Ahkâm fi’l-halâli ve’l-harâm adlı kitabıdır. Bu eserde istidlâl edilen rivayetler Abdullah b. Muhammed b. Hamza (ö. 647/1249) tarafından Dürerü’l-ehâdîsi’n-Nebeviyye bi’l-esânîdi’l-Yahyâviyye başlığı altında derlenmiştir. Kaynaklarda kullanılan veya tercih edilen rivayetlerin benzerliğinin tespiti, tarihî süreç içerisinde ekoller arasındaki etkileşime ışık tutması bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda Şîa içerisinde varlığını devam ettiren Zeydiyye mezhebinde delil olarak kullanılan ahkâm hadislerinin, metin ve muhteva bakımından Şîî gelenekle benzerlik göstermesi beklenmektedir. Durum gerçekten böyle midir? Sünnî ulemanın istidlâl ettiği ahkâm hadisleri ile bu rivayetler arasında metin ve muhteva bakımından bir benzerlik var mıdır? Varsa bu benzerliğin oranı nedir? Makalede bu sorulara cevap aranmaktadır. Bununla birlikte bu üç ekole ait bütün ahkâm hadislerini içeren eserlerin tespit edilip karşılaştırması bir makalenin sınırlarını fazlasıyla aşmaktadır. Bu sebeple Muhammed b. Hamza tarafından Dürerü’l-ehâdîsi’n-Nebeviyye bi’l-esânîdi’l-Yahyâviyye adlı eserde, “Tahâret” ve “Zekât” başlıkları altında tespit edilen yirmi yedi rivayet, Şîa tarafından muteber kabul edilen Kütüb-i Erbaa olarak bilinen Küleynî’in (öl. 329/941) el-Kâfî, Şeyh Sadûk’un (ö. 381/991) Men lâ yahduruhu’l-fakîh, Tûsî’nin (ö. 460/1067) Tehzîbü’l-ahkâm ve el-İstibsâr adlı eserleri, Ehl-i Sünnet âlimleri tarafından muteber kabul edilen Kütüb-i tis‘a olarak bilinen dokuz temel hadis eserindeki ilgili bölümler ile karşılaştırılacaktır. Makalede, İslam’ın ibadet ve ahkâm sisteminin temel taşlarını oluşturması ve ibadetlerin geçerliliği ile fıkhî hükümler açısından belirleyici farklılıklar barındırması sebebiyle, tahâret ve zekât konularındaki rivayetler inceleme konusu olarak tercih edilmiştir. Karşılaştırmanın sonucunda Zeydî ulemanın ihticâc ettiği ahkâm hadisleri ile Sünnî ulemanın delil olarak kullandığı ahkâm hadislerinin daha fazla benzerlik gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : Hadis, Ehl-i Sünnet, Şîa, Zeydiyye, Ahkâm Hadisleri