Al “Aldatma, Hile” Sözcüğünün Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Biçim, Anlam ve Kavram Alanı

Authors : Yeşim Çağlar

Pages : 105-114

Doi:10.33437/ksusbd.1550700

View : 34 | Download : 27

Publication Date : 2024-12-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk lehçelerinin ilk sözlüğü, Kâşgarlı Mahmud tarafından kaleme alınan Dîvânu Lugâti’t-Türk’tür. 1074 yılında tamamlanan Dîvânu Lugâti’t-Türk, Türkçenin ses, şekil ve anlam bilgisi özelliklerini incelemekte, 11. yüzyılın dil bilgisi kurallarını içermektedir. Eserde ölçünlü dilin yanı sıra Türk boylarının ağız özelliklerine de yer verilmektedir. Ayrıca Dîvânu Lugâti’t-Türk’te Kâşgarlı Mahmud tarafından Türkçenin söz varlığı gücü ortaya koyulmakta, Türk kültürünün zenginliğine ışık tutulmaktadır. Çalışmada, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün söz varlığı incelenmektedir. Eserde “aldatma, hile” anlamlarına gelen āl ~ al sözcüğü merkeze alınarak metinde yer alan “aldatma, hile” kavramı için kullanılan sözcükler irdelenmektedir. Dîvânu Lugâti’t-Türk’te “aldatma, hile” kavram alanı ile ilgili āl ~ al, alda-, aŋdı-, ār- ~ ar-, arguç, arış-, arsık-, ötrük, tef/tew, tewlüg, tewlüglen-, ügri-, ülker çerig, yow-, yup (yap yup), yap yup kıl-, yubıla-, yubat-, yupla- sözcükleri tespit edilmiştir. İlgili sözcüklerin biçim, anlam ve kavram alanları ayrıntılı olarak incelenmiş, Türkiye Türkçesindeki kullanımları üzerinde durulmuştur.
Keywords : Dîvânu Lugâti’t-Türk, Söz Varlığı, Anlam Alanı, Aldatma, Hile