Cahiliye Dönemi Sosyal Hayatında Nesep Kültürü

Authors : Ömer Aras

Pages : 2-32

Doi:10.47169/samer.1466627

View : 147 | Download : 98

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Nesep kan bağı anlamına gelir. Akrabalık ve soy ilişkileri bu temel üzerinden şekillenir. Arap kültüründe siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel alana etki eden merkezi bir olgudur. Bu hem İslam hem de Cahiliye dönemi için geçerlidir. Zira her iki dönemde de kabîle sosyal dokunun hâkim unsurudur. Kabîleler ise kan bağı üzerinden teşekkül eder. Bu bakımdan nesep kabîlevi toplumda hayati konumdaki asabiyetin nüvesini teşkil eder. Asabiyet, merkezi bir otoritenin bulunmadığı toplumlarda kişi için koruyucu bir kalkandır ve onun hayatta kalmasını sağlar. Bu çalışmada Cahiliye döneminde Arap sosyal hayatında nesep kültürünün ne ölçüde etkili olduğu ele alınacaktır. Çalışmanın giriş bölümünde nesep olgusunun Arap sosyal hayatındaki konumunun belli bir dönemle sınırlandırılarak ortaya konulmasının imkânı sorgulanmış ve buna dair cevaplar verilmiştir. Nihayetinde kadim, yaygın ve güçlü bir olgu olarak nesebin Cahiliye ve İslamî dönem çerçevesinde bir bütün olarak ele alınması gerektiği sonucuna varılmıştır. Ayrıca İslamî dönemde ortaya konan kimi uygulamaların, yapılan düzeltmelerin Cahiliye dönemindeki nesep kültürünün anlaşılmasına katkı sağlayacağı vurgulanmıştır. Takip eden başlıklarda Cahiliye döneminde Arap zihniyetine hâkim olan nesep olgusu kişi, kabîle ve kabîle üstü oluşumlar/yapılar şeklinde bir tasnif üzerinden genişleyen halkalar olarak ele alınmıştır. Nesep, birbirini içeren birimler ile bir kan bağı toplumu ortaya çıkardığından takip edilen bu şema ele alınan dönemdeki “saha” ile de uyumludur. Kişi başlığı altında bireyin zihin dünyasında, sosyal hayatında, kendi kabilesine mensup kişiler ile öteki diyebileceğimiz rakip kabîle mensuplarını tanımlamada, onlarla geliştirdiği ilişkilerde nesebin nasıl etki ettiğine dair değerlendirmeler yapılmıştır. Kabîle kısmında asabiyetin temelini teşkil eden nesebin kabîle bünyesinde nasıl bir fonksiyon icra ettiği, kabilevi kimliğin oluşmasında nasıl birleştirici ve ayırıcı bir hususiyet arz ettiği üzerinde durulmuştur. Kabîle üstü seviye konusunda ise İslam sonrasında belirginleşen ve siyasete yön veren Adnânî, Kahtânî, Mead, Nizâr, Rebîa gibi kabîle üstü grupların İslam öncesinde var olup olmadığına dair tespitlerde bulunulmuştur. Çalışmada literal kaynakların yanında arkeolojik veriler de kullanılmıştır.
Keywords : Siyer, cahiliye, nesep, kabîle, asabiyet, Adnân, Kahtân